ΑΝΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΓΕΙΤΟΝΑ

 

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες γίναμε μάρτυρες, μέσω των ΜΜΕ, των αναταραχών και των επεισοδίων στη γειτονική μας Τουρκία. Πρόκειται για μια κρίση που ήρθε κυριολεκτικά από το πουθενά, χωρίς να το περιμένει κανείς και για αφορμές που φαίνονται ασήμαντες. Δεν προέκυψε τυχαία βέβαια. Όλη αυτή η ένταση υποδαυλιζόταν και σιγόβραζε για χρόνια. Επρόκειτο για λογαριασμούς που είχαν παραμείνει ανοικτοί για πολύ καιρό. Απλώς κάποια περιστατικά έδωσαν την αφορμή για να ξεκινήσει το ξεκαθάρισμα. Και είναι μόνο η αρχή, δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί τόσο σύντομα.

Ας πάρουμε τα γεγονότα με χρονική σειρά. Τα πρώτα σημάδια έντασης εμφανίστηκαν όταν ο Τούρκος πρωθυπουργός αποφάσισε να προωθήσει νομοθετικά συγκεκριμένες κινήσεις που εξυπηρετούσαν την ισλαμική ατζέντα που εδώ και χρόνια προωθεί. Πιστός στο δόγμα της συντήρησης και της επιστροφής στην παράδοση προώθησε, και τελικά ολοκλήρωσε, την ψήφιση από την Βουλή ορισμένων μέτρων κοινωνικού χαρακτήρα που χαρακτηρίστηκαν από υπερσυντηρητικά έως αναχρονιστικά. Πρόκειται στην ουσία για υλοποίηση [εκτελεστικό νόμο, όπως θα λέγαμε στην Ελλάδα] των επιταγών της θρησκείας του Ισλάμ. Απαγόρευση της κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών σε συγκεκριμένες ώρες [απαγόρευση που ισχύει ήδη στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας], απαγόρευση των φιλιών σε δημόσιους χώρους για ανύπαντρα ζευγάρια, περιορισμοί στη χρήση makeup από τις γυναίκες, κα… Περιορισμοί και απαγορεύσεις που μπορεί να φαίνονται αστείες, αλλά επιβλήθηκαν νομοθετικά. Μια επιστροφή της τουρκικής κοινωνίας στις εποχές προ του εκσυγχρονισμού και της δυτικής πορείας που ακολουθεί τον τελευταίο αιώνα.

Τα μέτρα αυτά ίσως να πέρασαν, όχι χωρίς αντιδράσεις όμως. Τόσο σε επίσημο επίπεδο, από την αντιπολίτευση, όσο και στην κοινωνία, και ιδιαίτερα στις μεγάλες τουριστικές περιοχές, όπου ανέκαθεν ο Ερντογάν δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρός, υπήρξαν τεράστιες αντιδράσεις. Και η επιλογή του πρωθυπουργού να αποκαλέσει δημοσίως μεθύστακες το Μουσταφά Κεμάλ και τον Ασμέτ Ινονού, δύο μεγάλες προσωπικότητες για την Τουρκία, και κυρίως για τους σήμερα αντιπολιτευόμενους Κεμαλιστές, εξώθησε την κατάσταση ακόμα περισσότερο.

Η ένταση είχε σύντομα νέα ευκαιρία να ενισχυθεί. Τα σχέδια του Ερντογάν για κατασκευή στην πλατεία Ταξίμ ενός νέου τζαμιού και ενός πιστού αντιγράφου οχυρού οθωμανικής εποχής [ένα ακόμα σημαντικό δείγμα της ισλαμικής-οθωμανικής του ατζέντας] συνάντησαν εμπόδια όταν έγινε απόπειρα να μετακινηθούν 12 δέντρα από την πλατεία. Με πρώτο πρόσχημα την προστασία  του πρασίνου αντέδρασαν οι οικολόγοι. Έπειτα η αντίδραση επεκτάθηκε σε όσους διαφωνούσαν  με την ισλαμική-οθωμανική ατζέντα, τους σχηματικά αποκαλούμενους εκσυγχρονιστές. Έπειτα στο χορό μπήκαν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, είτε άμεσα είτε πιο διακριτικά, με πρωτοπόρους τους Κεμαλιστές. Το ρεύμα αντίστασης όλο και μεγάλωνε, και συμπεριελάμβανε όλο και πιο ετερόκλητες ομάδες που ενώνονταν εναντίον του κοινού αντιπάλου: Του Ερντογάν. Και η αντίδραση της κυβέρνησης, που επέλεξε να αντιμετωπίσει την κινητοποίηση με καταστολή και να παραμείνει ανένδοτη ως προς τα σχέδιά της, προσέθεσε στο ρεύμα ακόμα μία ισχυρή ομάδα: Όσους ανησυχούν για την ποιότητα της δημοκρατίας.

Έτσι μία κίνηση που ξεκίνησε από το ξερίζωμα 12 δέντρων και μια ποτοαπαγόρευση τείνει να εξελιχθεί στο μεγαλύτερο ξεκαθάρισμα λογαριασμών που έχει δει η Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Μεγαλύτερο ακόμα και από την απόπειρα πραξικοπήματος των στρατηγών. Κεμαλιστές που για χρόνια βρίσκονται στο περιθώριο και την αντιπολίτευση και παρακολουθούν τον Ερντογάν να προωθεί την ισλαμική του ατζέντα και να περιφρονεί τους ίδιους και τις απόψεις τους εκμεταλλεύονται το γενικότερο κλίμα αμφισβήτησης προς την κυβέρνηση για να ασκήσουν δριμεία αντιπολίτευση και να θέσουν ένα τέρμα σε μια πορεία που δεν τους αρέσει. Εκσυγχρονιστές που δυσφορούν εδώ και χρόνια με το συντηρητισμό του Ερντογάν βρήκαν ευκαιρία να εκφράσουν την αγανάκτησή τους. Δημοκράτες που ανησυχούν από τη γενικότερη πορεία της χώρας, που σταδιακά στρέφεται στη δημιουργία μιας «λιγότερο δημοκρατικής δημοκρατίας», και τις αντιδράσεις της κυβέρνησης παραμερίζουν τις διαφορές τους με τους υπόλοιπους και επιχειρούν να θέσουν ένα τέλος. Κούρδοι που εδώ και χρόνια επιδιώκουν την ανεξαρτησία τους. Ακόμα και δυνάμεις εντός του Ισλάμ, όπως η ισχυρότατη θρησκευτική ομάδα των Αλεβιτών, που θυμούνται τις διώξεις που υπέστησαν σε άλλες εποχές κυριαρχίας του Ισλάμ και ανησυχούν για την πιθανότητα να συμβούν τα ίδια συμμετέχουν στο ρεύμα αντίστασης και προκαλούν πρόσθετους πονοκεφάλους στην κυβέρνηση.

Ως την ώρα που γράφονται αυτές οι λέξεις ο Ερντογάν φαινεται ότι μετά από τιτάνιες προσπάθειες του ίδιου και της κυβέρνησής του, που περιελάμβαναν από αστυνομική καταστολή και επιστράτευση του στρατού για την αποκατάσταση της τάξης μέχρι μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις οπαδών της κυβέρνησης αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να δεχτεί την ήττα του στην πλατεία Ταξίμ. Μετά την 8^η ημέρα αντικυβερνητικών διαδηλώσεων είναι φανερό πως πρέπει να κάνει πίσω σε κάποια ζητήματα της ισλαμικής του ατζέντας. Η κατάσταση βέβαια είναι ακόμα ρευστή και μπορεί να ανατραπεί προς χάρη οποιασδήποτε πλευράς. Ακόμα και αυτές οι παραχωρήσεις άλλωστε δεν είναι σίγουρο ότι θα ικανοποιήσουν τους διαδηλωτές, που βλέποντας ποια είναι η δύναμή τους επιδιώκουν πλέον την παραίτηση του Τούρκου πρωθυπουργού. Όλα φαίνονται πιθανά και οι επόμενες ημέρες θα δείξουν ποια θα είναι η εξέλιξη.

Όσον αφορά στη χώρα μας, όπως συμβαίνει πάντα από την ώρα που ξέσπασε η κρίση ακούστηκαν πολλές διαφορετικές ερμηνείες και συμπεράσματα για τη σημασία της. Άλλοι τη θεώρησαν ως δείγμα ότι δεν αρκεί η οικονομική ανάπτυξη για να ευημερήσει μια κοινωνία, άλλοι την παραλλήλισαν με την κατάσταση στην Ελλάδα και προέβλεψαν ότι θα έχουμε τα ίδια, άλλοι καθοδηγούμενοι από το μένος τους εναντίον του Ισλάμ έσπευσαν να πανηγυρίσουν για τον κλονισμό του Ερντογάν, άλλοι είδαν το θέμα από καθαρά ανθρωπιστική σκοπιά, άλλοι βιάστηκαν να υποστηρίξουν τους διαδηλωτές χωρίς να ξέρουν καν περί τίνος πρόκειται, και άλλες πολλές διαφορετικές θεωρίες και αντιδράσεις. Είναι αναπόφευκτο βέβαια ότι σε τέτοια γεγονότα θα διαμορφώνονται πολλές διαφορετικές απόψεις, και κανείς δε μπορεί να είναι σίγουρος ποια είναι η σωστή. Το σίγουρο όμως είναι ένα: Ό, τι αποτελέσματα και αν έχει αυτή η κρίση για τη γείτονα χώρα όσο διαρκεί της προκαλεί κακό. Και όσο διατηρείται η αστάθεια και το αντικυβερνητικό κλίμα εκεί η χώρα μας μπορεί να επωφεληθεί τα μέγιστα σε όλους τους τομείς που η Τουρκία μας ανταγωνίζεται ανηλεώς. Στον τομέα του τουρισμού για παράδειγμα ακόμα και η ποτοαπαγόρευση που επέβαλε ο Ερντογάν δε θα προκαλέσει στην Τουρκία τόσο κακό όσο οι εικόνες αυτές που έκαναν το γύρο του κόσμου. Ή στον τομέα των επενδύσεων τα μηνύματα πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας που έστειλε η κρίση αυτή δίνουν σημαντικά bonus στη χώρα μας, σε μια εποχή που η σταθερότητα φαίνεται να επανέρχεται. Και φυσικά στο λεπτό και δύσκολο τομέα της εξωτερικής πολιτικής πλέον το εσωτερικό μέτωπο που άνοιξε ο Ερντογάν θα τον κάνει πιο προσεκτικό στις κινήσεις του. Ευκαιρία για προβολή των εθνικών διεκδικήσεων όταν απέναντι έχεις μια κυβέρνηση που φοβάται να κόψει 12 δέντρα.

ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ