ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ

Τον τελευταίο καιρό έχουμε γίνει μάρτυρες ενός πρωτοφανούς κύματος ανυπακοής των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δεν αποτελεί σημερινό φαινόμενο, δυστυχώς η αυθαιρεσία αποτελούσε ανέκαθεν χαρακτηριστικό του Έλληνα, ένα από τα διαχρονικά αρνητικά του σημεία. Αυτό αφορά τόσο τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας όσο και τα άτομα που κατέχουν κάποια θέση ευθύνης και ξεχωρίζουν από το πλήθος. Οι γνωστοί Φωτόπουλοι που επί χρόνια έκαναν τους αντάρτες απέναντι σε κάθε κρατική πρωτοβουλία που έθιγε τα συμφέροντά τους, πρυτάνεις που αντιμετώπιζαν τα πανεπιστήμια ως τσιφλίκι και αρνούνταν να εφαρμόσουν τους νόμους, ακόμα και υπουργοί που συμπεριφέρονταν [και συμπεριφέρονται] ως συνδικαλιστές του υπουργείου τους και ενδιαφέρονταν μόνο για το πώς θα εξαιρούσαν το χώρο τους από κάθε δυσάρεστο μέτρο και πώς θα τα είχαν καλά με τους κάθε είδους παράγοντες [επιχειρηματικούς, συνδικαλιστικούς κτλ] που συναναστρέφονταν με το υπουργείο. Σήμερα λόγω των εξελίξεων που έχουν θέσει τους δήμους στο επίκεντρο της επικαιρότητας οι διάφοροι αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης πήραν θέση στην κούρσα της ανυπακοής.

Το πιο πρόσφατο φαινόμενο είναι των τελευταίων ημερών. Πρόκειται για την άρνηση του δήμαρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη να εφαρμόσει εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών σχετικά με την παροχή ιθαγένειας σε αλλοδαπούς. Ο αναπληρωτής υπουργός Χαράλαμπος Αθανασίου, ενόψει της δημοσίευσης της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας για την αντισυνταγματικότητα του νόμου για την ιθαγένεια, γνωστού ως νόμου Ραγκούση, έδωσε εντολή, μετά από προσωπική οδηγία του πρωθυπουργού, να σταματήσουν οι διαδικασίες παροχής ιθαγένειας, διαδικασίες που αναμενόταν να κριθούν αντισυνταγματικές, δηλαδή μη εφαρμοστέες. Φαίνεται όμως πως ούτε η εγκύκλιος του υπουργού, ούτε η οδηγία του πρωθυπουργού ούτε η αντισυνταγματικότητα του νόμου ήταν αρκετές για το δήμαρχο Αθηναίων, που έκρινε ότι δεν υπήρχε λόγος να συμμορφωθεί και αρνήθηκε ευθέως να ακολουθήσει την κυβερνητική πολιτική.

Αυτό το περιστατικό ήρθε μόλις λίγο καιρό μετά από ένα άλλο κύμα άρνησης δημάρχων να συμμορφωθούν. Στο πλαίσιο του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής η κυβέρνηση αποφάσισε [και η Βουλή ενέκρινε] σε συμφωνία με τους δανειστές τη μείωση του αριθμού των εργαζομένων στο δημόσιο, μέσω διαθεσιμότητας και μετατάξεων. Ο κυριότερος χώρος που επρόκειτο να πληγεί ήταν η τοπική αυτοδιοίκηση. Αυτό αποφασίστηκε όχι μόνο για λόγους πρακτικούς, ότι δηλαδή το πρότυπο που τέθηκε ανταποκρινόταν στο μέσο εργαζόμενο του δήμου, αλλά και συμβολικούς, δεδομένου ότι η τοπική αυτοδιοίκηση έχει ουκ ολίγες φορές αποτελέσει πεδίο ανάπτυξης <<ρουσφετιών>> από αιρετούς. Άλλωστε, έγινε προσπάθεια να θιγούν ακριβώς αυτά τα <<ρουσφέτια>>, δεδομένου ότι θα συμπεριλαμβάνονταν μόνο υπάλληλοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που διορίστηκαν εκτός ΑΣΕΠ και απασχολούνταν σε δουλειές γραφείου. Δηλαδή άτομα που βρέθηκαν στη θέση με αδιαφανείς διαδικασίες και πολύ πιθανό να μην ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της. Στην απόφαση αυτή της κυβέρνησης μεγάλος αριθμός δημάρχων, συμπεριλαμβανομένων των δήμαρχων Θεσσαλονίκης Ιωάννη Μπουτάρη και Πειραιώς Βασίλη Μιχαλολιάκου, αρνήθηκαν να συνεργαστούν και διακήρυξαν ότι δε θα επιτρέψουν την εφαρμογή της. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις συνεργάστηκαν ευθέως με τους συνδικαλιστές του δήμου, που είχαν τον ίδιο στόχο, δίνοντας το μήνυμα στην κοινωνία ότι η ανυπακοή μόνο καταδικαστέα δεν είναι.

Μια τρίτη περίπτωση είναι η αντίδραση των τοπικών κοινωνιών στην προσπάθεια της κυβέρνησης να δημιουργήσει κέντρα υποδοχής και επαναπροώθησης λαθρομεταναστών στη θέση εγκαταλελειμμένων στρατοπέδων. Το είδαμε σε πολλές περιοχές, και δυστυχώς είδαμε και τους δήμαρχους να πρωτοστατούν στην αντίσταση, και μάλιστα να μην περιορίζονται στις διαμαρτυρίες, αλλά να απειλούν ότι θα εκμεταλλευτούν τις εξουσίες τους για να το εμποδίσουν [πχ κόβοντας την παροχή νερού]. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο δήμαρχος Κορίνθου Αλέξανδρος Πνευματικός. Για άλλη μια φορά πολλοί δήμαρχοι επέλεξαν την ανυπακοή σε κάτι που δεν ευνοούσε την περιοχή τους, και μάλιστα για ένα από τα κρισιμότερα θέματα της χώρας.

Τέλος, στο πιο μακρινό παρελθόν υπήρξαν δήμαρχοι που κυρίως με αφορμή διάφορα οικονομικά μέτρα της εκάστοτε κυβέρνησης ενθάρρυναν τον κόσμο σε ανυπακοή και έδωσαν το παράδειγμα μη ακολουθώντας τις οδηγίες της κυβέρνησης. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της προτροπής εκ μέρους πολλών δημάρχων να μην πληρωθεί το ειδικό τέλος ακινήτων της ΔΕΗ από τους δημότες τους.

Τα παραδείγματα ανυπακοής είναι πολλά, και όσο κοιτάμε στο παρελθόν και εντοπίζουμε και περισσότερα. Δυστυχώς πολλές φορές οι αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης ξεχνάνε το ρόλο τους. Ξεχνάνε ότι πάνω απ’ όλα εξελέγησαν για να ακολουθούν τις οδηγίες και τις πολιτικές του κράτους, ακόμα κι αν διαφωνούν με αυτές, και συμπεριφέρονται σαν ο δήμος να τους ανήκει, μαζί με το δικαίωμα να ανεξαρτητοποιούνται όποτε το επιθυμούν από την κεντρική κυβέρνηση.

Το ζήτημα με την ανυπακοή των δημάρχων δεν είναι τόσο πρακτικό όσο συμβολικό. Άλλωστε αν εξετάσει κανείς τα παραπάνω παραδείγματα θα διαπιστώσει ότι οι δήμαρχοι δε φτάνουν στα άκρα συνήθως. Και τα κέντρα υποδοχής δημιουργήθηκαν, και οι λίστες με τους υπαλλήλους προς διαθεσιμότητα απεστάλησαν από τους περισσότερους δήμους, και το τέλος ακινήτων πληρώθηκε, κτλ. Ευτυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις οι δήμαρχοι περιορίζονται στη διαμαρτυρία, και δε θέτουν έμπρακτα εμπόδια στην άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής. Όμως ακόμα και η διαμαρτυρία τους, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από διατύπωση άρνησης εφαρμογής του νόμου [άσχετο αν η άρνηση αυτή τελικά πάει περίπατο] έχει μεγάλη αρνητική σημασία για την κοινωνία, και ιδιαίτερα για το δήμο που εκπροσωπείται. Όταν ένας αιρετός που κατέχει δημόσιο αξίωμα μεγάλης σπουδαιότητας δηλώνει ξεκάθαρα ότι δε σκοπεύει να εφαρμόσει ένα νόμο τι πρότυπο δίνεται στους πολίτες; Τι λόγο έχει πχ ένας καταστηματάρχης να πληρώνει τα δημοτικά τέλη όταν ο δήμαρχος που ψήφισε δηλώνει πως δεν πρέπει να πληρωθεί το ειδικό τέλος ακινήτων; Με λίγα λόγια, αν άτομα με ευθύνες, και μάλιστα εκλεγμένα, αρνούνται να συμμορφωθούν με τους νόμους του κράτους, γιατί πρέπει να το κάνει ένας πολίτης; Και άμα δεν το κάνει ο πολίτης τι νόημα έχει η ύπαρξη ενός κράτους όπου οι νόμοι δεν εφαρμόζονται; Και αν η ύπαρξη ενός κράτους δεν έχει νόημα τελικά τι νόημα έχει η ίδια η ύπαρξη του δημάρχου;

Ακόμα, πέραν της γενικής σημασίας που αφορά την ανάγκη εφαρμογής των νόμων υπάρχει και η ειδική για κάθε ζήτημα σημασία. Ας το δούμε σε σχέση με τα παραπάνω παραδείγματα. Όταν ένας δήμαρχος αρνείται να παραδώσει τη λίστα για διαθεσιμότητα είναι σαν να απορρίπτει την ανάγκη της χώρας για δημοσιονομική προσαρμογή και εξορθολογισμό του δημοσίου. Όταν πάλι αρνείται τη δημιουργία κέντρων κράτησης είναι σαν να αρνείται την ανάγκη αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης, ενώ όταν προτρέπει τους πολίτες να μην πληρώσουν το χαράτσι ουσιαστικά τους προτρέπει να επιλέξουν τη μη πληρωμή των υποχρεώσεων του κράτους προς τους άλλους πολίτες αλλά και προς τους ίδιους. Στην ουσία κάθε άρνηση εφαρμογής του νόμου σημαίνει και απόρριψη του στόχου που θέτει ο νόμος, έως και απαξίωση του γενικότερου ζητήματος που καλύπτει. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο την απαξίωση-αδράνεια απέναντι στα μεγάλα ζητήματα της κοινωνίας, αλλά και την απαξίωση προς το ίδιο το κράτος, που δίνει την εντύπωση ότι αρνείται να τα αντιμετωπίσει. Και η απαξίωση αυτή στο κάτω-κάτω επηρεάζει και τον αξιωματούχο-αντάρτη.

Συνεπώς, ως συμπέρασμα από τα παραπάνω, αλλά και από την κοινή λογική, προκύπτει ένα: Οι νόμοι πρέπει να εφαρμόζονται, είτε μας αρέσουν είτε όχι, και ιδιαίτερα τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει κάποιες ευθύνες πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα. Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο τους δημάρχους, αλλά και τους πρυτάνεις, συνδικαλιστές, συνδικαλιστές-υπουργούς κτλ. Ίσως η νοοτροπία του Έλληνα να ρέπει λίγο προς την αυθαιρεσία και την ανυπακοή, σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει η ελίτ της χώρας να ακολουθεί αυτό το δρόμο. Δεν οδηγεί πουθενά, το μόνο που μπορεί να προκαλέσει είναι χάος, και για κάθε λογικά σκεπτόμενο άνθρωπο το χάος δεν είναι μια ωραία κατάσταση. Για όποιον επιθυμεί το χάος για τους δικούς του σκοπούς η συζήτηση είναι διαφορετική, και προφανώς τα παραπάνω δεν τον αφορούν.

ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ