Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΩΝ

 

Ζούμε σε μια εποχή λιτότητας και οικονομικής καχεξίας. Ένα θέμα που καίει κάθε Έλληνα σήμερα είναι οι τιμές των καθημερινών αγαθών. Ούτε που μπορώ να υπολογίσω πόσες δεκάδες ώρες δημοσιογραφικού χρόνου έχουν αναλωθεί γύρω από αυτό. Τις τιμές που δεν πέφτουν παρά τις μειώσεις των μισθών, το χαμηλό πληθωρισμό που δεν τις επηρεάζει, τους συγκεκριμένους παράγοντες που τις κρατάνε αυξημένες κτλ. Αναμφισβήτητα κάθε Έλληνας απασχολείται, λιγότερο ή περισσότερο απελπισμένα, με αυτά τα ερωτήματα, και η πτώση των τιμών αποτελεί επιδίωξη όλων, από τον απλό εργάτη μέχρι τον πρωθυπουργό. Πρόσφατα όμως συνάντησα μια ασυνήθιστη είδηση που προσέφερε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν πρόσφατα επιχειρηματίες που πέτυχαν το στόχο τους και προσέφεραν στους καταναλωτές φθηνότερα προϊόντα.

Η είδηση προέρχεται από την πόλη της Πάτρας. Πρόκειται για μια παρέμβαση του τοπικού συλλόγου καταστηματαρχών εστίασης. Για να χρησιμοποιήσω τα ακριβή λόγια του προέδρου του, η παρέμβαση αφορούσε «το φαινόμενο των χαμηλών τιμών». Στην τοπική αγορά έκαναν την εμφάνισή τους φθηνά προϊόντα, και μάλιστα ιδιαίτερα αγαπητά και καθημερινά [σουβλάκι, καφές κα], τα οποία προφανώς ήταν πιο ελκυστικά στους καταναλωτές λόγω τιμής και έκαναν στην άκρη τα αντίστοιχα των άλλων καταστημάτων. Οι επιχειρηματίες που τα προσέφεραν ισχυρίζονται ότι το κατάφεραν μειώνοντας τα ενοίκια, το κόστος παραγωγής, τις λειτουργικές δαπάνες, αλλά και το προσωπικό τους κέρδος, και επωφελήθηκαν από τη συνολική αύξηση της ζήτησης που προκάλεσε η μειωμένη τιμή. Εν ολίγοις, οι καταστηματάρχες αυτοί πέτυχαν τον εθνικό μας στόχο, κατάφεραν ό, τι προσπαθεί να κάνει η ελληνική κοινωνία εδώ και μήνες: Έριξαν τις τιμές, προσέφεραν στους καταναλωτές ένα φθηνό και συνάμα ελκυστικό προϊόν.

Όπως φαίνεται και από τα λόγια του συλλόγου καταστηματαρχών η μείωση των τιμών εκ μέρους συγκεκριμένων επαγγελματιών αντιμετωπίστηκε ως φαινόμενο. Τι φαινόμενο όμως; Δεδομένου ότι η μείωση αυτή αποτελεί στόχο όλων το φυσιολογικό θα ήταν να αντιμετωπιστεί ως φαινόμενο θετικό, και οι συγκεκριμένοι επιχειρηματίες να γίνουν παραδείγματα προς μίμηση για τους υπόλοιπους, που επιδιώκουν τον ίδιο στόχο. Πέτυχαν κάτι που οι υπόλοιποι θεωρούσαν αδύνατο, το πιο φυσιολογικό θα ήταν να επαινεθούν για αυτό!

Δυστυχώς το επίτευγμά τους αντιμετωπίστηκε αλλιώς. Όχι ως φαινόμενο θετικό που πρέπει να πολλαπλασιαστεί, αλλά ως αρνητικό, επικίνδυνο, που πρέπει να εξαλειφθεί άμεσα. Ο σύλλογος όχι μόνο δε θεώρησε υποδείγματα προς μίμηση τους συγκεκριμένους επαγγελματίες, αλλά έβγαλε ανακοίνωση εναντίον όσων πουλούν σε χαμηλές τιμές, επικαλούμενος τη χαμηλή ποιότητα των προσφερόμενων προϊόντων. Κάτι που προφανώς έγινε χωρίς στοιχεία και αποδείξεις, με μόνο επιχείρημα ότι δε γίνεται η τιμή να μειωθεί χωρίς να πέσει και η προσφερόμενη ποιότητα. Προφανώς η πτώση της παρεχόμενης ποιότητας ήταν ο μόνος τρόπος που μπορούσαν να φανταστούν οι συγκεκριμένοι επιχειρηματίες για να ρίξουν τις τιμές τους. Μάλλον ο ανταγωνισμός δεν αρέσει στις μετριότητες.

Δε θέλω να αποκλείσω εντελώς την πιθανότητα ο σύλλογος να έχει δίκιο στην εκτίμησή του, ωστόσο οι πληροφορίες μέχρι στιγμής άλλα δείχνουν. Απ’ όσο γνωρίζω δεν προσκομίστηκαν αποδεικτικά για τους ισχυρισμούς του, ενώ οι καταστηματάρχες που αφορούσε η καταγγελία δικαιολογούν αλλιώς τη μείωση. Πήραν ένα ρίσκο, το οποίο όμως τους βγήκε θετικό, δεδομένου ότι από την αύξηση της πελατείας τους τελικά αυξήθηκαν και τα κέρδη τους. Όποιος όμως κι αν έχει δίκιο είναι σίγουρο ότι η συγκεκριμένη ανακοίνωση θα τους προκαλέσει ζημιά, αφού θα μειώσει την πελατεία τους και πιθανόν να τους αναγκάσει να αυξήσουν και πάλι τις τιμές, βλάπτοντας έτσι τόσο τον καταναλωτή όσο και τις επιχειρήσεις τους. Είτε είναι σωστή η καταγγελία είτε όχι αυτό που ήθελε ο σύλλογος θα επιτευχθεί. Οι τιμές που κάποιοι τόλμησαν να μειώσουν θα επανέλθουν στο προηγούμενο επίπεδο και όσοι είχαν το θράσος να ρισκάρουν και να επιτύχουν τελικά θα χάσουν το κέρδος τους. Θα αναγκαστούν να πάρουν πίσω την επιτυχία τους.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Η επιτυχία κάποιων πάντα αντιμετωπίζεται με υποψία από τους υπόλοιπους, από αυτούς που δε μπορούν να ακολουθήσουν. Η επιτυχία δεν προκαλεί πλέον θαυμασμό και διάθεση για ανάλογα επιτεύγματα, αλλά φθόνο και όρεξη καταστροφής. Πετυχαίνει ο ένας και ο απέναντί του δε σκέφτεται πώς θα τον μιμηθεί, αλλά πώς θα τον ρίξει για να γίνουν και πάλι ίσοι. Το βλέπουμε να συμβαίνει παντού, σε κάθε είδους κοινωνικές ομάδες και σύνολα. Η επιτυχία τιμωρείται. Είναι μια ολόκληρη νοοτροπία, ένα καρκίνωμα που εμποδίζει το άτομο να πάει μπροστά και κρατά την κοινωνία καθηλωμένη. Πώς μπορεί να πάει μπροστά μια κοινωνία όταν δεν ενθαρρύνει τα μέλη της να επιδιώκουν την επιτυχία; Όταν τους δείχνει ότι οι μετριότητες πάντα θα επικρατούν εις βάρος των καλών, και τους διδάσκει μάλιστα ότι αυτό είναι το κοινωνικά συμφέρον; Μάλλον αρκεί να κοιτάξουμε γύρω μας για να βρούμε την απάντηση: Δε μπορεί!

Στο συγκεκριμένο παράδειγμα με σκοπό δήθεν την προστασία των υπολοίπων η συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα εμποδίζει όσους έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν προκειμένου να μη θιγούν οι υπόλοιποι. Δεν τους επιτρέπει να μειώσουν τις τιμές για να μην καταστούν πιο ανταγωνιστικοί και κερδίσουν μερίδιο της πίτας εις βάρος των υπολοίπων. Δεν τους αφήνει να ξεχωρίσουν από το κοπάδι και να βγουν μπροστά για να μη φανεί ότι μένει πίσω το υπόλοιπο κοπάδι. Δεν αντιλαμβάνεται ότι η διαφοροποίησή τους μπορεί να αποτελέσει κίνητρο και για το υπόλοιπο κοπάδι να κινηθεί, και εν τέλει να βγει ωφελημένο. Τρέμει την επιτυχία κάποιων επειδή στην πραγματικότητα πιστεύει ότι η επιτυχία δεν είναι δυνατή, και όποτε εμφανίζεται πρέπει να εξαλείφεται. Να μη χαλάει και η πιάτσα, να μην ξεφεύγουμε από τη μιζέρια και τη γκρίνια. Να μη δημιουργείται ελπίδα στους υπόλοιπους, είναι επικίνδυνο για όσους αγαπούν τη στασιμότητα και φοβούνται τη βελτίωση. Όταν η κοινωνική ομάδα λέει πως δεν υπάρχει επιτυχία δεν επιτρέπεται να επιτύχεις. Οι καλοί που ξέρουν να πετυχαίνουν πρέπει να υποτάσσονται στις μετριότητες που το φοβούνται, μόνο και μόνο για να μη φανεί ότι ξεχωρίζουν. Είναι η ισότητα, δε μπορείς να την παραβιάσεις. Ή θα είσαι ίσος με τους υπόλοιπους ή δε θα είσαι τίποτα. Απαγορεύεται να είσαι καλύτερος, απαγορεύεται να θες να γίνεις καλύτερος. Το άτομο συνθλίβεται προς όφελος της κοινωνίας, όμως όλως παραδόξως και η κοινωνία χαμένη βγαίνει, καταδικασμένη να ακολουθεί για πάντα φθίνουσα πορεία που δε μπορεί να αναστραφεί. Κάπως έτσι η ισότητα καταλήγει ισοπέδωση και η δημοκρατία μετατρέπεται σε δικτατορία των μετριοτήτων.

ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ