Η ΕΛΛΑΔΑ ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ

Το καράβι γυρίζει, και αυτό πλέον είναι φανερό. Η Ελλάδα αλλάζει σελίδα. Μετά από 4 χρόνια το οικονομικό κλίμα φαίνεται οριστικά να περνάει σε καλύτερες εποχές. Η κατάσταση έχει αλλάξει, και αυτό σύντομα θα μπορούν να το αντιληφθούν οι πάντες.

Και εξηγούμαι. Το σημαντικό γεγονός που δικαιολογεί το παραπάνω ξέσπασμα αισιοδοξίας δεν είναι η διανομή 500 ευρώ σε ένα εκατομμύριο δικαιούχους. Αυτό είναι απλώς το επιστέγασμα, η τυπική επιβεβαίωση ότι η κατάσταση έχει αλλάξει. Και προφανώς είναι ο καλύτερος και αμεσότερος τρόπος να αντιληφθεί την επιτυχία ο απλός κόσμος, να δει λεφτά στα χέρια του. Το 500άρικο όμως, όπως και τα υπόλοιπα μέτρα που ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό, είναι μόνο τα αποτελέσματα μιας μεγάλης προσπάθειας. Είναι και η τυπική επιβεβαίωση ότι η οικονομία είναι πλέον σε καλύτερο σημείο και μπορεί να αποπνέει αισιοδοξία.

Γιατί για να υπάρξει το 500άρικο έχει προηγηθεί κάτι σημαντικότερο, το πρωτογενές πλεόνασμα. Το οποίο, όπως αποδεικνύεται ξεκάθαρα πλέον, αφού πήρε την έγκριση και από τους πλέον αυστηρούς κριτές, είναι απολύτως πραγματικό και βιώσιμο. Άλλωστε όλα τα επιχειρήματα εναντίον του έχουν ήδη απορριφθεί από τα επίσημα στοιχεία, και ακόμα και η αντιπολίτευση έχει αναγκαστεί να αποδεχτεί την ύπαρξή του. Το κράτος πλέον εισπράττει περισσότερα από όσα ξοδεύει, έστω με την υπερφορολόγηση και τις εξοντωτικές περικοπές που έχουν επιβληθεί. Η δημοσιονομική ισορροπία έχει αποκατασταθεί, ενώ και η εφαρμογή του δημοσιονομικού προγράμματος για τα επόμενα χρόνια μέχρι στιγμής δε φαίνεται να κινδυνεύει, αντιθέτως πάει σύμφωνα με το σχεδιασμό και τους στόχους. Και η δημοσιονομική ισορροπία είναι απαραίτητο στοιχείο για κάθε οικονομία, είτε υπάρξει είτε δεν υπάρξει 500άρικο.

Το ίδιο, αν όχι περισσότερο σημαντικό, με το πρωτογενές πλεόνασμα είναι το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δεν έχει προβληθεί όσο το πρώτο, επειδή προφανώς δε θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τη διανομή 500άρικων, είναι όμως εξίσου κρίσιμο. Αρκεί να αντιληφθεί κανείς ότι είναι η πρώτη φορά που η χώρα αποκαθιστά την εμπορική της ισορροπία από τη δεκαετία του ’50! Πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών πρακτικά σημαίνει αυτάρκεια και ανεξαρτησία. Τα κεφάλαια που μπαίνουν στη χώρα είναι περισσότερα από αυτά που φεύγουν, και αυτό είναι αναγκαίο στοιχείο ώστε να υπάρχει μια βάση για να αναπτυχθεί η οικονομία.

Ακόμα ένας δείκτης που εξελίσσεται εξισορροπητικά για την οικονομία, έστω κι αν είναι ακόμα σε αρνητικό έδαφος, είναι η ύφεση. Η ύφεση για το 2013 περιορίστηκε στο 3,7 %, χαμηλότερα από τις προβλέψεις της τρόικα, αλλά και του προϋπολογισμού. Στο δε δ’ τρίμηνο ήταν μόλις στο 2,8 %, ενώ οι τελευταίες προβλέψεις λένε ότι στο γ’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους θα υπάρξει, μετά από χρόνια προσπαθειών, μικρή ανάπτυξη. Ίσως το ΑΕΠ να συνεχίζει να περιορίζεται, πλέον όμως φαίνεται πως είναι απλώς το αποτέλεσμα των προηγουμένων ετών, και ο κύκλος της ύφεσης έχει κλείσει. Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να ακολουθήσει ανάπτυξη.

Άμεση απόρροια της εξέλιξης της ύφεσης είναι και ο δείκτης της ανεργίας. Παραμένει σαφώς ο τραγικότερος όλων, όταν βρίσκεται κοντά στο 30%, όμως υπάρχει μια θετική εξέλιξη: Έχει αρχίσει να σταθεροποιείται. Η κατάσταση έχει σαφώς βελτιωθεί σε σχέση με δύο χρόνια πριν, που η ανεργία αυξανόταν 1% το μήνα. Πλέον διατηρείται στα ίδια επίπεδα για αρκετό χρονικό διάστημα, και ουσιαστικά αναμένεται απλώς πότε θα ξεκινήσει η ανάπτυξη για να αρχίσει να μειώνεται. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, που δείχνουν ότι οι προσλήψεις τους τελευταίους μήνες είναι περισσότερες από τις απολύσεις, ενώ ακόμα σημαντικότερο είναι ότι εδώ και περίπου δύο μήνες παραπάνω από τις μισές θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι μόνιμης, και όχι προσωρινής ή εποχιακής απασχόλησης. Αυτό δείχνει ότι και στον τομέα της ανεργίας δημιουργούνται σιγά-σιγά οι συνθήκες για να αρχίσει να μειώνεται, και να ξεφύγει από το εφιαλτικό επίπεδο που έφτασε λόγω κρίσης.

Για την εξέλιξη των δύο παραπάνω δεικτών άλλωστε υπάρχουν και συγκεκριμένες ενδείξεις ότι το πράγμα αλλάζει. Νέες επενδύσεις είτε σχεδιάζονται είτε ήδη πραγματοποιούνται καθημερινά. Η πιο πρόσφατη μόνο, η επιλογή δηλαδή της ZTE να καταστήσει τον Πειραιά πύλη εισόδου των προϊόντων της στην Ευρώπη, αναμένεται να δημιουργήσει 600 νέες θέσεις εργασίας. Κάποιοι θα πουν ότι είναι σταγόνα στον ωκεανό, στην οικονομία ωστόσο όλα από μια σταγόνα ξεκινάνε. Υπάρχει ακόμα η ήδη ανακοινωθείσα πρόθεση της Coca-Cola 3E να επεκτείνει τις υπάρχουσες στη χώρα επενδύσεις της. Υπάρχει η κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος» στο Φάληρο, που έχει ήδη δημιουργήσει 700 θέσεις εργασίας και αναμένεται να φτάσουν τις 1.500 μέχρι το 2015. Είναι επίσης οι σχεδιαζόμενες ιδιωτικοποιήσεις, που όταν ολοκληρωθούν θα προσφέρουν με τη σειρά τους χιλιάδες θέσεις εργασίας [Ελληνικό, Αστέρας Βουλιαγμένης κτλ]. Και είναι επίσης οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις [πχ Nokia] στη γνώση και στο επιστημονικό δυναμικό της χώρας, που για πολλούς στο κοντινό μέλλον θα αποτελέσει το βαρύ της πυροβολικό, μαζί με τον τουρισμό. Είναι σημαντικότατο να μπορεί η νέα γενιά να βρει εργασία στην Ελλάδα αντί να αναγκάζεται να μεταναστεύει, και μακάρι ειδικά οι συγκεκριμένες επενδύσεις να συνεχιστούν.

Η κατάσταση της οικονομίας στη χειρότερη περίπτωση σταθεροποιείται, στην καλύτερη βελτιώνεται. Υπάρχουν και άλλοι δείκτες [επενδυτικό περιβάλλον, spreads κτλ], περισσότερο τεχνοκρατικοί, που υποδεικνύουν την ίδια κατεύθυνση, δεν έχει σημασία όμως τώρα να το παίζουμε οικονομολόγοι και να τους αναλύουμε, υπάρχουν εξειδικευμένοι για αυτό. Άλλωστε πλέον πραγματικά γεγονότα το αποδεικνύουν.

Χρειάστηκε να προηγηθούν όσα αναφέρθηκαν για να γίνουν εφικτές οι αλλαγές των τελευταίων εβδομάδων, αυτό όμως δε σημαίνει ότι από μόνες τους δε θα έχουν οικονομικό αποτέλεσμα. Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, τόσο για τους εργοδότες όσο και για τους εργαζόμενους είναι πολύ σημαντική κίνηση. Πολλοί είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι στην Ελλάδα υπάρχει υπερφορολόγηση, ειδικά όμως το πρόβλημα του ύψους των ασφαλιστικών εισφορών είναι πολύ μεγαλύτερο. Έστω και η μικρή αυτή μείωση αποτελεί σημαντική εξέλιξη, ειδικά τη στιγμή που δεν επηρεάζει τα ασφαλιστικά ταμεία. Είναι το πρώτο βήμα ώστε να ακολουθήσει σταδιακά μεγαλύτερη μείωση, όταν περιοριστεί η εισφοροδιαφυγή ή αυξηθούν τα έσοδα των ταμείων με την ανάπτυξη.

Σημαντικότατη εξαγγελία αποτελεί επίσης η αποπληρωμή 1 δις ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου. Η τακτική που εγκαινίασε το ελληνικό κράτος από το ξέσπασμα της κρίσης, να μην πληρώνει δηλαδή τις οφειλές του στον ιδιωτικό τομέα, είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός δεύτερου χρέους. Σε πολλούς τομείς οδήγησε τις ιδιωτικές εταιρείες σε μαρασμό, αφού ο βασικός τους πελάτης στην κρατικοδίαιτη ελληνική οικονομία σταμάτησε να πληρώνει. Η τακτική αυτή συνεχίστηκε για 2-3 χρόνια, και τελικά λήφθηκε μέριμνα στη δεύτερη δανειακή σύμβαση για διάθεση 7 δις για την αποπληρωμή των οφειλών αυτών. Παρά την εξασφάλιση του ποσού ο βραδύς ρυθμός του ελληνικού κράτους σε συνδυασμό με τις οικονομικές δυσχέρειες δεν οδήγησε τελικά σε εξόφληση του συνόλου του μικρού αυτού χρέους, και το κράτος συνεχίζει να χρωστά μεγάλα ποσά σε ιδιώτες. Για το σκοπό αυτό λοιπόν θα διατεθεί 1 δις από το πρωτογενές πλεόνασμα, κίνηση που θα ενισχύσει τη ρευστότητα στην αγορά και θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της ισορροπίας.

Απ’ την άλλη υπάρχει το περιβόητο 500ρικο που θα διανεμηθεί σε ενστόλους, χαμηλοσυνταξιούχους, χαμηλόμισθους κτλ. Πρόκειται για μια κίνηση με πρώτο στόχο να περάσει ένα μήνυμα δικαιοσύνης και κοινωνικής πολιτικής. Δείχνει ότι όσα λάθη και αδικίες έγιναν αυτά τα χρόνια της υπερπροσπάθειας θα αρχίσουν να αποκαθίστανται όσο δίνεται η δυνατότητα. Αναμφισβήτητα οι κατηγορίες στις οποίες απευθύνεται είναι από τους πλέον αδικημένους της κρίσης και θα είναι από τους πρώτους που θα ενισχυθούν. Παρά τις γκρίνιες για τις κατηγορίες που επελέγησαν και για τον τρόπο διανομής του επιδόματος γίνεται γενικά παραδεκτό ότι η κυβέρνηση άρχισε να αναγνωρίζει τις θυσίες και να επιδιώκει την αποκατάσταση τους. Γκρίνιες πάντα θα υπάρχουν, πρόκειται όμως για μια σωστή κίνηση, και αργά ή γρήγορα θα το αναγνωρίσουν όλοι. Πέραν αυτού υπάρχει και ο καθαρά οικονομικός αντίκτυπος, ότι θα ενισχυθεί η ρευστότητα στην αγορά κτλ

Τέλος, θα κάνω ιδιαίτερη αναφορά στη διάθεση 20 εκατ. για τη στήριξη των αστέγων, αφού μία από τις πλέον θλιβερές και τραγικές πλευρές της ελληνικής κρίσης ήταν ακριβώς η αδυναμία του κράτους να στηρίξει ακόμα και τους πιο αδύναμους πολίτες του. Η οικονομική ασυδοσία και η κακοδιαχείριση που συσσωρεύτηκαν τις τελευταίες δεκαετίες οδήγησαν στην αδυναμία αυτή, οπότε η έναρξη της διάθεσης κεφαλαίων για το σκοπό αυτό αποτελεί μια σαφή ένδειξη ότι τα προαναφερθέντα φαινόμενα φτάνουν στο τέλος τους.

Όλα τα παραπάνω, από την ανεργία και την ύφεση που σταθεροποιούνται μέχρι το πλεόνασμα και την ενίσχυση της ρευστότητας καταδεικνύουν ένα πράγμα: Πως το ελληνικό οικονομικό εγχείρημα είναι σε τροχιά επιτυχίας. Δεν έχει ολοκληρωθεί σε καμία περίπτωση, υπάρχει ακόμα δρόμος. Απλώς φαίνεται, και υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις, ότι σταμάτησε πλέον η κατρακύλα και δημιουργούνται οι συνθήκες για να αρχίσει η ανάκαμψη. Χρειάζονται ακόμα πράγματα να γίνουν, είναι όμως η πρώτη φορά που τα αποτελέσματα της προσπάθειας είναι τόσο απτά και εμφανή, και φαίνεται οριστικά πως η χώρα έχει πάρει μια σταθερή πορεία. Το success story υπάρχει στον ορίζοντα.

Τα επόμενα βήματα που πρέπει να ολοκληρωθούν για να συνεχίσει το εγχείρημα να έχει επιτυχία ήδη έχουν αρχίσει να ακούγονται και σε κάποιο βαθμό να υλοποιούνται. Πρέπει κατ’ αρχάς να συνεχιστεί η δημοσιονομική ισορροπία και να μην τεθεί σε κίνδυνο το πρόγραμμα. Το ότι επιτεύχθηκε πρωτογενές πλεόνασμα ένα χρόνο νωρίτερα δε σημαίνει ότι πρέπει να εκμηδενιστεί και να γυρίσει το κράτος στις παλιές καλές εποχές. Το κοινωνικό μέρισμα του πρωτογενούς πλεονάσματος δεν πρέπει να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, και στον τομέα αυτό η κυβέρνηση πρέπει να είναι ιδιαίτερα συγκρατημένη. Όσο συνεχίζεται η καλύτερη εφαρμογή του προγράμματος θα υπάρχει και αποκατάσταση αδικιών, οι παλιές εποχές όμως πέρασαν και αυτό είναι κάτι που πολλοί δεν έχουν ακόμα αντιληφθεί.

Έπειτα βασικό στοιχείο για την ολοκλήρωση του success story θα είναι η επιτυχής έξοδος της Ελλάδας στις αγορές. Αν το κράτος καταφέρει να βγει στις αγορές και να δανειστεί με ένα λογικό επιτόκιο θα είναι μια έμπρακτη απόδειξη ότι η κρίση έχει πλέον ξεπεραστεί. Το 2010 ο λόγος που η χώρα μπήκε στο περιβόητο μνημόνιο ήταν η αδυναμία της να δανειστεί από τις αγορές, κάτι που στη σύγχρονη οικονομία πρακτικά σημαίνει οικονομικός θάνατος. Για αυτό αναγκάστηκε να στραφεί στους Ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ. Φυσικά, όπως αδυνατούν πολλοί ακόμα και σήμερα να καταλάβουν, το αληθινό πρόβλημα δεν ήταν η αδυναμία δανεισμού, ήταν τα προβλήματα της χώρας που την είχαν προκαλέσει, και κυρίως ο συνδυασμός υψηλού χρέους, ελλείμματος και ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Έπρεπε πρώτα να επιλυθούν αυτά για να ακολουθήσει η έξοδος στις αγορές. Σήμερα δύο από τα τρία προβλήματα έχουν μπει στην κατεύθυνση της επίλυσης. Παραμένει το οξύ πρόβλημα του χρέους, που η επίλυση του έχει παραπεμφθεί στο μέλλον. Ακόμα κι έτσι όμως η έξοδος στις αγορές φαίνεται να είναι πιο κοντά από ποτέ. Τα spreads έχουν πέσει κάτω από τις 500 μονάδες, η πιστοληπτική ικανότητα αναβαθμίζεται και όλο και περισσότεροι παράγοντες των αγορών μιλούν με θετικά λόγια για τη χώρα. Τις τελευταίες μέρες όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι η Ελλάδα θα δανειστεί ξανά από ιδιωτικούς φορείς σύντομα. Και το σημαντικό γεγονός δε θα είναι η άντληση κάποιων κεφαλαίων από το εξωτερικό, που άλλωστε θα γίνει σίγουρα με επιτόκιο υψηλότερο από αυτό που μας δίνει το μνημόνιο. Η σημασία της εξόδου στις αγορές είναι κυρίως συμβολική. Θα σηματοδοτεί την οριστική απεξάρτηση της Ελλάδας από τη βοήθεια των δανειστών της, δηλαδή τη σταδιακή επαναφορά της οικονομικής της ανεξαρτησίας. Το γεγονός ότι η χώρα θα στέκεται και πάλι στα πόδια της, αφού θα έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτείται χωρίς βοήθεια, σε συνδυασμό με την επίλυση του ζητήματος του χρέους, που πρέπει να γίνει σύντομα, και μετά το διαφαινόμενο τέλος της εποχής των δίδυμων ελλειμμάτων θα σημάνει οριστικά την αλλαγή του οικονομικού κλίματος και το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου για την οικονομία, που για πρώτη φορά φαίνεται ξεκάθαρα ότι αφήνει πίσω της τόσο τα στραβά του παρελθόντος όσο και τις πρόσφατες δυσκολίες και αρχίζει να βελτιώνεται αισθητά.

Όπως φάνηκε ξεκάθαρα βέβαια τις τελευταίες εβδομάδες είναι πολλοί αυτοί που δεν επιθυμούν την επιτυχία. Γνωρίζαμε εδώ και χρόνια πόσοι είχαν επενδύσει, με πολλούς τρόπους, στην αποτυχία της χώρας, είναι όμως θλιβερό να βλέπεις με τα μάτια σου σε τι επίπεδο μπορούν να φτάσουν. Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς, τους δημοσιογράφους που εδώ και χρόνια διαγωνίζονταν ποιος θα κάνει μεγαλύτερη αντιπολίτευση και όταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός προανήγγειλε το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου μόνο που δεν έβαλαν τα κλάματα on air; Τους γνωστούς βαρόνους των ΜΜΕ που αντέδρασαν σαν χρηματιστές που επένδυσαν σε λάθος ομόλογο; Τα κόμματα και τους πολιτικούς τους που έφτασαν να υπονομεύουν ακόμα και τώρα την προσπάθεια για να μη φανεί ότι στήριζαν την ύπαρξή τους αποκλειστικά στην κακή κατάσταση της οικονομίας; Ή ακόμα χειρότερα τους βουλευτές και τους παράγοντες της κυβέρνησης που έφτασαν στο σημείο να αναγάγουν σε εθνικό θέμα αν το γάλα θα είναι 5 ή 10 ημερών απλώς για να μην αφήσουν να φανεί η επιτυχία της κυβέρνησης, στην οποία αυτοί ελάχιστα συνέβαλαν; Ειδικά από τους συγκεκριμένους οι αντιδράσεις είναι ακόμα πιο ντροπιαστικές, αφού τις τελευταίες μέρες τους ακούμε να υπονοούν ότι θέλουν να ρίξουν την κυβέρνηση. Τώρα που καταφέρνει να βγάλει τη χώρα από τα χάλια που οι ίδιοι της προκάλεσαν μάλλον τους χαλάει τη σούπα. Καλά είχαν βολευτεί τόσο καιρό στην αφάνεια, να κατηγορούν και να γκρινιάζουν χωρίς να αναλαμβάνουν ευθύνες. Όπως όμως δεν κατάφεραν να καταστρέψουν τη χώρα έτσι δε θα μπορέσουν και να αναστρέψουν την επαναφορά της.

Τέλος, δύο λέξεις για τις τελευταίες αποκαλύψεις που ανακίνησαν ξανά το θέμα της ΧΑ. Όπως καταλαβαίνει ο καθένας δεν είναι τυχαία η περίοδος που έγιναν, και αποσκοπούν σε συγκεκριμένους στόχους. Είναι σαφώς πολύ σημαντικό ζήτημα, ακριβώς όμως για αυτό ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του είναι η ψυχραιμία. Είναι κακό ότι αφέθηκε να κυριαρχήσει το συγκεκριμένο ζήτημα στο πολιτικό σκηνικό, ήδη όμως έχει προκαλέσει πολλά, δε χρειάζεται να γίνουν περισσότερα. Ο καλύτερος τρόπος να το αντιμετωπίσει η κυβέρνηση είναι να του δώσει μόνο την απαραίτητη σημασία και να αφοσιωθεί στα κανονικά προβλήματα. Σύντομα επίκειται η έξοδος στις αγορές, γεγονός πολύ σημαντικότερο από τις επαφές ενός γενικού γραμματέα με τη ΧΑ. Οι καλές εξελίξεις στην οικονομία δεν πρέπει να αναιρεθούν λόγω μιας πολιτικής αναταραχής. Η Ελλάδα πρέπει να τα καταφέρει όσο κι αν κάποιοι που βασίζουν την ύπαρξη τους στην αποτυχία δεν το επιθυμούν. Και θα τα καταφέρει, όπως έκανε πάντα.

ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ