ΣΗΚΩΣΕ ΤΟ, ΤΟ ΤΙΜΗΜΕΝΟ

Η παρουσίαση του ευρωψηφοδελτίου της ΝΔ προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και [καλοπροαίρετα πάντα] αρνητικά σχόλια. Ακούστηκε κριτική για άτομα που είναι στο ψηφοδέλτιο, για άτομα που δεν είναι, για τη συνολική λογική του, για ό, τι γενικά μπορούσε να κριθεί. Αδιαμφισβήτητα πάντως το όνομα που τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας περισσότερο, και προφανώς συγκέντρωσε τις περισσότερες αρνητικές κριτικές, ήταν αυτό του Θοδωρή Ζαγοράκη. Ανάγωγος, αλήτης, γύφτος που δεν ξέρει να μιλήσει, καλά-καλά δεν ξέρει αγγλικά και άλλα πολλά σαν και αυτά ακούστηκαν.

Ο Ζαγοράκης είναι σίγουρα μια αμφιλεγόμενη υποψηφιότητα από αυτές που όποιος τις επιλέγει γνωρίζει ότι θα προκαλέσουν αντιδράσεις και ίσως εν μέρει να το επιδιώκει. Προέρχεται από το χώρο του αθλητισμού, οι εκπρόσωποι του οποίου στην πολιτική πάντα γίνονταν δεκτοί με καχυποψία, και μάλιστα του ποδοσφαίρου, γύρω από το οποίο εμπλέκονται και ιστορίες διαφθοράς, κομπίνας κτλ. Έτσι λοιπόν οι κατηγορίες «άσχετος» και «απατεώνας» έρχονται εύκολα. Όπως και «αμόρφωτος», «ανάγωγος που δεν ξέρει να μιλήσει κτλ».

Κατ’ αρχάς ποια είναι η πραγματική ιδιότητα του Ζαγοράκη; Δεν είναι ένας απλός ποδοσφαιριστής, είναι ο αρχηγός της ομάδας που κατέκτησε το Euro το 2004. Όπως ένας δικηγόρος του Αρείου Πάγου δεν είναι το ίδιο με αυτόν του Πρωτοδικείου έτσι και ο ποδοσφαιριστής που παίζει σε εθνικό επίπεδο δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Πόσο μάλλον όταν πέτυχε μια από τις μεγαλύτερες διακρίσεις στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού. Η επιτυχία αυτή τότε δεν ήταν κάτι που αφορούσε μόνο το χώρο του ποδοσφαίρου ή μόνο τους φιλάθλους, αλλά όλους τους Έλληνες και το ελληνικό κράτος. Για αυτό άλλωστε αντιμετωπίστηκε αναλόγως από την κυβέρνηση, τα ΜΜΕ κτλ. Ήταν εν ολίγοις μια εθνική επιτυχία, και μάλιστα σε ένα χώρο όπου η Ελλάδα ποτέ δεν είχε ανάλογες διακρίσεις. Συνεπώς ο Ζαγοράκης έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην πραγματοποίηση μιας μεγάλης εθνικής επιτυχίας, που έγινε αισθητή σε όλους μας. Αυτό, η συνεισφορά σε εθνικές επιτυχίες, νομίζω πως πρέπει πάντα να είναι το πρώτο κριτήριο για την επιλογή υποψηφίων.

Και για να εξηγούμαι, η συνεισφορά στην οποία αναφέρομαι δεν είναι ότι κλωτσούσε καλά τη μπάλα ή έκανε ωραίες ντρίμπλες. Αυτά είναι προφανώς στοιχεία της αλλά, όπως σπεύδουν να επισημάνουν και οι επικριτές, είναι άσχετα με την ουσία της υποψηφιότητας. Ποδόσφαιρο δεν είναι μόνο τα δυνατά πόδια όπως οικονομικά δεν είναι μόνο τα μαθηματικά, νομική επιστήμη δεν είναι μόνο οι νόμοι κτλ. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κυρίως τα στοιχεία του χαρακτήρα του που δείχνει αυτή η επιτυχία. Για να φτάσει κανείς να αγωνίζεται σε κορυφαίο επίπεδο απαιτείται θέληση, πίστη, υπομονή και άλλα χαρίσματα τα οποία χρειάζεται ένας πολιτικός και μόνο αυτονόητο δεν είναι ότι τα κατέχουν. Δε μιλάμε για επίπεδο τοπικό, πρόκειται για παίκτη της εθνικής ομάδας που πέτυχε τη μεγαλύτερη εθνική διάκριση στο χώρο, και προφανώς δεν έφτασε στη θέση αυτή με μόνα προσόντα τα δυνατά πόδια. Και φυσικά η τοποθέτηση του ως αρχηγού δείχνει ότι έχει και ηγετικά προσόντα, μπορεί να επιβάλλεται, έχει ψυχραιμία να αντιδρά κάτω από πίεση, ξέρει να χειρίζεται τις σχέσεις μεταξύ των παικτών κτλ. Διερωτώμαι, ποιο από τα παραπάνω χαρακτηριστικά που είναι αναγκαίο για την ιδιότητα του αρχηγού εθνικής ομάδας [υπομονή, θέληση, πίστη, ψυχραιμία κτλ] δεν είναι απαραίτητο και για έναν πολιτικό;

Η πορεία όμως του Ζαγοράκη στο χώρο του αθλητισμού δεν περιορίζεται στην ιδιότητα του παίκτη. Αφότου τελείωσε την καριέρα του ως γνωστόν ανέλαβε για διάστημα περίπου δύο ετών την προεδρία του ΠΑΟΚ. Αυτό για πολλούς σημαίνει ότι αναγκαστικά μπλέκεται με οικονομικά σκάνδαλα, στημένους αγώνες, διαπλοκή με άλλους παράγοντες του ποδοσφαίρου κτλ. Όντως, είναι πολλές οι πιθανότητες για αυτό, ο χώρος του ποδοσφαίρου είναι από αυτούς που δύσκολα μπαίνει κανείς χωρίς να λερώσει το κοστούμι του, ειδικά στο επίπεδο της διοίκησης. Αυτό όμως δε σημαίνει και αναγκαστικά ότι ισχύει. Πάντα υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, και όσοι πιστεύουν ότι ο Ζαγοράκης δεν είναι μία από αυτές δεν έχουν παρά να το αποδείξουν. Προς το παρόν από τη στιγμή που αποδείξεις για κάτι τέτοιο δεν υπάρχουν καλό είναι να μην εκτοξεύονται κατηγορίες για πολιτικούς λόγους. Στο κάτω-κάτω δεν υπάρχει χώρος απολύτως καθαρός στην Ελλάδα, και είναι αντικειμενικά αδύνατο κάποιος που αναλαμβάνει θέσεις ευθύνης να μένει αμόλυντος.

Πέραν όμως από το σκέλος της διαφθοράς υπάρχουν και θετικά στοιχεία στην ιδιότητα της προεδρίας. Κατ’ αρχάς δείχνει ότι ο Ζαγοράκης δεν είναι κάποιος άσχετος με οικονομικά και διοίκηση, απ’ τη στιγμή που για αρκετά χρόνια διοικούσε ένα μεγάλο σύλλογο σαν τον ΠΑΟΚ. Δε διατείνεται κανείς ότι θα έχει γνώσεις μακροοικονομίας και management, άλλωστε οι περισσότεροι δεν έχουν. Σίγουρα όμως δεν είναι τελείως άσχετος στον τομέα. Τέλος, η προεδρία του ΠΑΟΚ μαζί με την ηγεσία της εθνικής δείχνει ότι δε φοβάται να αναλάβει θέσεις ευθύνης και ρίσκα.

Υπάρχει ένας ακόμα τομέας της ζωής του Ζαγοράκη που έχει αρκετό ενδιαφέρον για τη θέση του στο ευρωψηφοδέλτιο. Αντίθετα με όσα διατείνονται πολλοί πρόκειται για έναν παίκτη με διεθνή καριέρα, σε συλλογικό και διεθνές επίπεδο. Έχει αγωνιστεί σε δύο χώρες της ΕΕ και έχει ταξιδέψει σε όλη την Ευρώπη για αγωνιστικούς λόγους. Δεν πρόκειται δηλαδή για τον άξεστο Βλάχο που δεν έχει βγει ποτέ από το χωριό του που παρουσιάζουν μερικοί. Ξέρει πως είναι τα πράγματα στην Ευρώπη και έχει αναπτύξει σχέσεις με Ευρωπαίους στη ζωή του. Αυτό δεν τον καθιστά προφανώς έτοιμο να πάει στην Ευρωβουλή, αλλά είναι ένα θετικό το οποίο πρέπει να τονίσω ότι για πολλά αξιόλογα κατά τα άλλα πρόσωπα του ψηφοδελτίου δεν υπάρχει. Και προφανώς κάτι σχόλια του στυλ “Δεν ξέρει αγγλικά” για έναν άνθρωπο που έχει ζήσει χρόνια στο εξωτερικό δε νομίζω πως είναι άξια προβληματισμού.

Τέλος, υπάρχει μια ακόμα πλευρά της ζωής του Ζαγοράκη που έρχεται να ταιριάξει με την πολιτική. Όποιος έχει δει έστω και λίγο από μέσα τους χώρους της πολιτικής και του αθλητισμού ξέρει ότι έχουν πολλά κοινά. Για να πετύχει κανείς σε αυτούς και να επιβιώσει πρέπει να ξέρει να ελίσσεται και να φυλάει τα νώτα του. Μετράνε πολύ οι διαπροσωπικές σχέσεις, υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός, πολλοί επιχειρούν να σου βάλουν τρικλοποδιές, πρέπει να ανεχτείς την αδικία και να έχεις υπομονή. Αυτά και πολλά άλλα είναι κοινά στοιχεία των δύο χώρων, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτούνται και κοινά προσόντα. Συνεπώς το να έχει καταφέρει κανείς να επιβιώσει στον πρώτο χώρο σημαίνει πολλά για τις πιθανότητές του στο δεύτερο.

Σίγουρα η υποψηφιότητα αυτή, όπως και όλες οι υπόλοιπες, μαζεύει και κάποια αρνητικά στοιχεία. Αυτά ίσως να είναι αρκετά για να επιλέξει κανείς να μην ψηφίσει το Ζαγοράκη, δεν είναι όμως για να μπορεί να απαιτεί να εξαιρεθεί από το ψηφοδέλτιο. Το ότι δε μας αρέσει για τον α ή β λόγο ένας υποψήφιος δε σημαίνει ότι δε χρειάζεται να μπει στο ψηφοδέλτιο, αλίμονο αν όλοι άρεσαν σε όλους. Για αυτό άλλωστε πλέον υπάρχει σταυρός και για τις ευρωεκλογές, για να μπορεί κανείς να επιλέξει. Άλλο θα ήταν αν κανείς μπορούσε για παράδειγμα να αποδείξει ότι ο Ζαγοράκης εμπλέκεται άμεσα σε υποθέσεις διαφθοράς [πχ έχει εκδιωχθεί δικαστικά για την οικονομική διαχείριση του ΠΑΟΚ], κάτι που όντως θα σήμαινε ότι είναι ντροπή να έχει θέση στο ευρωψηφοδέλτιο. Οι κατηγορίες όμως που απλά στηρίζονται σε γενικότητες και προσωπικά κριτήρια δεν είναι αρκετές.

Τέλος, θέλω να κάνω μια αναφορά και στο άλλο ερώτημα που απασχολεί πολλούς: Τι καλό προσφέρει η υποψηφιότητα Ζαγοράκη; Κατ’ αρχάς όπως προανέφερα ο Ζαγοράκης σαν άτομα συγκεντρώνει αρκετά θετικά χαρακτηριστικά που χρειάζονται σε έναν ευρωβουλευτή, όπως εμπειρία στην Ευρώπη και ηγετικά προσόντα. Δεν είναι απαγορευτικό δηλαδή να τον ψηφίσει κανείς. Αντιθέτως υπάρχουν συγκεκριμένες κοινωνικές-ηλικιακές ομάδες στις οποίες το όνομα του χτυπάει καλά, και μπορεί να προσελκύσει κόσμο που υπό άλλες συνθήκες δε θα ήθελε καμία σχέση με τη ΝΔ. Ίσως βέβαια πολλοί από αυτούς να ψηφίσουν για λάθος λόγους, πχ ένας νέος για το Euro, στην πολιτική όμως πάντα έτσι γίνεται, κι ούτε μπορείς να αναγκάσεις κάποιον να σκέφτεται σωστά. Επιπλέον ο Ζαγοράκης ανήκει σε ένα χώρο που παραδοσιακά δεν έχει σχέση με την πολιτική, και η ενασχόληση ενός ατόμου τόσο δημοφιλούς όσο ο ίδιος πιθανόν να κάνει και κόσμο από το χώρο αυτό να δει την πολιτική με άλλο μάτι, απ’ τη στιγμή που βλέπουν κάποιον «δικό τους» να ασχολείται. Είναι κατά κάποιον τρόπο αυτό που αποκαλούν «άνοιγμα σε νέους χώρους», και ειδικά τη σήμερον εποχή που τα πάντα αλλάζουν κανείς δε μπορεί να το απορρίπτει.

Το βασικότερο θετικό της υποψηφιότητας όμως είναι αυτό που βλέπουμε να γίνεται αυτές τις μέρες: Η γκρίνια. Και εξηγούμαι: Το γενικότερο κλίμα είναι ότι ο κόσμος την απορρίπτει, επειδή δεν έχει σχέση με την πολιτική. Ενδιαφέρουσα όμως είναι η απάντηση που δίνεται πάντα σε όποιον γκρινιάζει: Αν δε σου αρέσει αυτός ψήφισε κάποιον άλλον από τους 42. Έτσι δίνεται η αφορμή αφενός να μάθει ο ψηφοφόρος τους υπόλοιπους υποψηφίους [καθόλου αυτονόητο σήμερα], αφετέρου κάποιοι από αυτούς που θεωρούνται κατάλληλοι και απαραίτητοι να προωθηθούν με έμμεσο τρόπο [δηλαδή αφού δε θες αυτόν ψήφισε εκείνον]. Εν ολίγοις το όνομα του Ζαγοράκη είτε ακούγεται θετικά είτε όχι σίγουρα προσελκύει την προσοχή του ψηφοφόρου στο ψηφοδέλτιο, και πετυχαίνει αυτό που επιδιώκει κάθε κόμμα: Να ασχολούνται οι ψηφοφόροι με τους υποψηφίους του. Έτσι μπαίνει στο παιχνίδι και ο κάθε υποψήφιος προσωπικά, δεν περιορίζεται η προεκλογική εκστρατεία στο brand name του κόμματος ή στην πολιτική που σκοπεύει να ασκήσει. Γιατί σε ένα ψηφοδέλτιο δεν αρκεί να είναι μόνο αξιόλογα άτομα, χρειάζεται και η αναγνωρισιμότητα που θα προσελκύσει την προσοχή του ψηφοφόρου. Δεν αρκεί να είναι αξιόλογα άτομα που τους ξέρουν όμως μόνο λίγοι, γιατί έτσι λείπει το όνομα που θα κάνει τόσο τον κόσμο όσο και τα ΜΜΕ να ασχοληθούν. «Δεν υπάρχει αυτό που λέμε κακή δημοσιότητα», και η δημοσιότητα στο ευρωψηφοδέλτιο της ΝΔ είναι ο Ζαγοράκης.

Ένα καλό παράδειγμα που εξηγεί τον παραπάνω μηχανισμό είναι το "Ποτάμι" του Σταύρου Θεοδωράκη. Κατά κοινή ομολογία έχει συμπεριλάβει στο ευρωψηφοδέλτιο αξιόλογα πρόσωπα. Αν έλειπε όμως από το εγχείρημα ο Θεοδωράκης θα μάθαινε κανείς και τα υπόλοιπα άτομα; Θα ήξερε κανείς ότι έστω υπάρχει το "Ποτάμι"; Μάλλον όχι, αφού όσο αξιόλογοι κι αν είναι αυτοί στον μέσο ψηφοφόρο που δεν είναι υποχρεωμένος να τους ξέρει δεν κάνουν καμία αίσθηση. Υπάρχει όμως ο Θεοδωράκης, που εξασφαλίζει ότι τόσο ο κόσμος όσο και τα ΜΜΕ θα ασχοληθούν με το κόμμα. Κάποιος μαθαίνει λόγω της αναγνωρισιμότητας του Θεοδωράκη ότι υπάρχει το "Ποτάμι" και εμμέσως μαθαίνει και τους υποψηφίους του. Έτσι και με το ευρωψηφοδέλτιο της ΝΔ κάποιος ακούει ότι συμπεριελήφθη ο Ζαγοράκης και από περιέργεια διαβάζει και ποιοι άλλοι συμπεριλαμβάνονται.

Κλείνοντας, ένα σχόλιο για το ευρωψηφοδέλτιο στο σύνολο του. Κατ’ αρχάς έχει το καλό ότι καλύπτει μέσω των προσώπων που επελέγησαν μεγάλο φάσμα κοινωνικών-επαγγελματικών-ηλικιακών ομάδων, που αποκτούν έτσι το κίνητρο να εκπροσωπηθούν στην Ευρωβουλή. Σαφώς λείπουν κάποια πρόσωπα που θα θέλαμε να είναι, πάντα όμως οι εκάστοτε συνθήκες είναι ο βασικότερος παράγοντας για να καλυφθούν οι θέσεις. Το καλό είναι πως όποιο κριτήριο κι αν επιλέξει κανείς για να θέσει ως πρώτο υπάρχει κάποιος υποψήφιος που να τον εκφράζει. Προσωπικά ξεχωρίζω τους Κώτσηρα, Κυρανάκη, Τζαβέλλα, Σπυράκη και Χολέβα. 

ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ

Ο αξεπέραστος πολιτικός λόγος της Δεξιάς

Σήμερα θα ασχοληθώ με το 18λεπτο απόσπασμα μίας εκπληκτικής ομιλίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή, η οποία έλαβε χώρα στις 12 Ιουνίου του 1976. Αναφερόμαστε σε εποχές όπου ο πολιτικός λόγος ήταν σοβαρός, μεστός, πολιτισμένος, εκπαιδευτικός. Το τελευταίο επίθετο πιθανότατα τους μικρότερους να τους ξενίζει, καθόσον είναι συνηθισμένοι στον λόγο των σημερινών πολιτικών, ο οποίος μόνον πολιτικός δεν είναι. Τουναντίον βρίθει χυδαίων χαρακτηρισμών, απαξιωτικών συμπεριφορών, αλληλοκαρφωμάτων, με άλλα λόγια δεν παρουσιάζει την παραμικρή διαφορά με τον κοινό περιθωριακό πεζοδρομιακό λόγο.

Εκείνη η ομιλία του τότε πρωθυπουργού και προέδρου της Ν.Δ, θα μπορούσε, κάλλιστα, να συμπεριληφθεί ως διδακτικό υλικό στα τμήματα των πολιτικών επιστημών. Εάν ο τηλεοπτικός φακός της τότε ΕΡΤ δεν έδειχνε το φόντο της κεντρικής αιθούσης του Βουλής, θα μπορούσαμε, άριστα, να υποθέσουμε ότι επρόκειτο για ακαδημαϊκή διάλεξη, με συχνές αναφορές, μάλιστα, στην αρχαιοελληνική γραμματεία. Γενικά, πάσα σύγκρισις του τότε πολιτικού γίγνεσθαι με το τώρα, μόνον θλίψη, συνάμα με αγανάκτηση, μας προκαλεί.

Σε αυτό το σημείο να τονίσω ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν είναι άμοιρος των ευθυνών του για τη σημερινή κατάντια του ελληνικού κοινοβουλίου 38 έτη μετά. Και αυτό διότι δεν έκοψε (τόσο εκείνος όσο και οι διάδοχοί του στην  προεδρία της Ν.Δ), όπως επιβάλλονταν, το νεόκοπο τότε φρούτο των δημαγωγών, κυρίως αριστερής κοπής (και όχι μόνον), παρά το άφησε να ωριμάσει έως ότου σάπισε, συμπαρασύροντας στο διάβα του σύμπασα τη χώρα. Τι να πρωτοθυμηθούμε: από τον αλήστου μνήμης Ανδρέα Παπανδρέου, τον ανίκανο διάδοχό του Κώστα Σημίτη έως τον επίσης ανάξιο γιο του Geoffrey, το παλαιοπασοκικό φερέφωνο των ‘80ς Τσίπρα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τον δεξιό αεροψεκασμένο λαϊκιστή Καμμένο. Βεβαίως, για να αποδίδουμε τα του Καίσαρος τωι Καίσαριι, το τρελό πάρτυ της απόλυτης πολιτικής ξετσιπωσιάς ξεκίνησε το 1981 με την άνοδο του πλέον φαύλου και αθλίου κομματικού σχηματισμού στη νεοελληνική ιστορία, του παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ.

Η συζήτηση διεξάγεται με σκοπό να αποσαφηνίσει, αλλά και να ξεκαθαρίσει, τη γεωστρατηγική τοποθέτηση της Ελλάδος στο δυτικό στρατόπεδο (υπ’ όψιν ότι εκείνη την εποχή μαίνονταν ο Ψυχρός Πόλεμος). Πρόκειται για την περίφημη ρήση: «Η Ελλάς ανήκει εις την Δύσιν». Δεν θα προβώ εδώ στη γεωπολιτική ερμηνεία της παραπάνω φράσης (αν κάποιος το επιθυμεί, ευχαρίστως να το αναλύσουμε σε άλλη δημοσίευση). Σκοπός μου είναι, όπως ήδη ανέφερα, να παραθέσω την  καθαρότητα και την παιδευτικότητα του τότε πολιτικού λόγου.

Με βάση, λοιπόν, την απόλυτη θέση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την αναγκαιότητα ταυτίσεως της Ελλάδος με τον δυτικό κόσμο, ο ίδιος νοιώθει την ανάγκη να εξηγήσει, για ακόμη μία φορά, τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αυτό το πράττει, όχι τόσο για τους πολιτικούς του αντιπάλους –άλλωστε οι ίδιοι δεν ήταν (ούτε είναι, ούτε θα είναι ποτέ) διατεθειμένοι να εφαρμόσουν τη δημοκρατία, παρά μόνον κατά το δοκούν, δηλαδή αφού πρώτα φροντίσουν να ξεχειλώσουν την έννοια της ως λάστιχο-, αλλά, κυρίως, για τον πολύ κόσμο ώστε να δύναται να ξεχωρίζει τους σοβαρούς από τους καταγέλαστους. Δυστυχώς, εκ του αποτελέσματος, δεν τα κατάφερε. Αξίζει, όμως, να σκιαγραφήσουμε ορισμένα καίρια σημεία για να καταδείξουμε την ποιότητα του λόγου, να τον γνωρίσουμε στους νεώτερους και να τους παρακινήσουμε να τον αναζητήσουν. Η ομιλία είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ.

Επομένως, σταχυολογώντας τον λόγο του, παρατηρούμε τα εξής:

•     Αναφερόμενος στους αριστερούς τους καρφώνει λέγοντας τους ότι μιλούν για τη Δημοκρατία εκείνοι που την πιστεύουν λιγότερο.

•     Συνεχίζοντας το σφυροκόπημά του τους ραπίζει κατάμουτρα με το εξής: «Από τας ιδέες σας αντιπαθώ περισσότερο τας μεθόδους σας γιατί ΔΕΝ έχετε το θάρρος να πείτε την αλήθεια».

•     Κλείνοντας την ειδική του αναφορά στην αριστερά τους αποτελειώνει με την ακόλουθη φράση: «Αν δεν ήσασταν εναντίον της Δημοκρατίας δεν θα ήσασταν συνεπείς προς τας ιδέες σας».

•    Συνεχίζει με τις βασικές αρχές που διέπουν το δημοκρατικό πολίτευμα, οι οποίες είναι δύο. 1^ον Η αρχή της πλειοψηφίας και 2^ον ο σεβασμός του Νόμου.

•      Παρατηρεί ότι η αμφισβήτηση της αρχής της πλειοψηφίας αποτελεί νάρκη στα θεμέλια της Δημοκρατίας, οδηγώντας σε αποσύνθεση της Πολιτείας.

•     Στηλιτεύει τις αδιάκοπες προσπάθειες της Μειοψηφίας να επιβάλλει τις απόψεις της στην Πλειοψηφία χαρακτηρίζοντάς τες ως «πεζοδρομιακές αντιδράσεις».

•     Επισημαίνει ότι η κατάχρηση της ελευθερίας οδηγεί στην πτώση της Δημοκρατίας. Αυτό συμβαίνει όταν η ελευθερία κάποιου υπερβαίνει τα όρια της ελευθερίας του άλλου.

•     Συνεχίζει με τη συνηθέστερη κατάχρηση της ελευθερίας, που είναι η παραβίαση του Νόμου, ο σεβασμός του οποίου συνιστά τη 2^η αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος.

•       Αναφέρει, μάλιστα, το εξής χαρακτηριστικό: «Είναι καλλίτεροι οι κακοί νόμοι όταν εφαρμόζονται, από τους καλούς που παραβιάζονται».

•     Διαπιστώνει πως οι Έλληνες είναι επιρρεπείς στην κατάχρηση της ελευθερίας, είτε λόγωι ιδιοσυγκρασίας είτε λόγωι ελλείψεως πολιτικής αγωγής.

•     Το αιτιολογεί με το γεγονός ότι οι Έλληνες συγχέουν τη Δημοκρατία με την ανοχή, άρα και την ελευθερία με την ασυδοσία. Σε αυτό το σημείο κάνει αναφορά στον Αριστοτέλη.

•       Αυτή είναι και η βασική αιτία, σύμφωνα με τον ίδιο, για την οποία η Δημοκρατία στην Ελλάδα υπήρξε επισφαλής με φωτεινά διαλείμματα.

•     Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον πειρασμό της Δημαγωγίας. Για παράδειγμα, αναφέρει την αλληλοκολακεία των πολιτικών, καθώς και την κολακεία αυτών στον ελληνικό λαό.

•    Κατά συνέπεια, οδηγείται στο καταλυτικό συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να υπάρξει Δημοκρατία εκεί που δεν υπάρχουν πολιτικοί που να έχουν το θάρρος να λένε την αλήθεια, αλλά και λαός που να έχει το θάρρος να ακούει την αλήθεια.

•     Και καταλήγει λέγοντας ότι εάν θέλουμε να έχουμε διεθνές κύρος είναι ανάγκη να πείσουμε τον κόσμο ότι η Δημοκρατία είναι ασφαλής.

Δεν νομίζω ότι χρειάζονται περαιτέρω σχόλια, ούτε καν ως κλείσιμο, για τον λόγο που μόλις απολαύσατε. Ουδεμία σύγκριση με την λαϊκίστικη παρακμιακή κενότητα της Γενιάς του ΠολυΤεκνείου, του εν Ελλάδι αριστερίστικου baby boom.

Κτησίβιος Αλεξανδρεύς

Η ΕΛΛΑΔΑ ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ

Το καράβι γυρίζει, και αυτό πλέον είναι φανερό. Η Ελλάδα αλλάζει σελίδα. Μετά από 4 χρόνια το οικονομικό κλίμα φαίνεται οριστικά να περνάει σε καλύτερες εποχές. Η κατάσταση έχει αλλάξει, και αυτό σύντομα θα μπορούν να το αντιληφθούν οι πάντες.

Και εξηγούμαι. Το σημαντικό γεγονός που δικαιολογεί το παραπάνω ξέσπασμα αισιοδοξίας δεν είναι η διανομή 500 ευρώ σε ένα εκατομμύριο δικαιούχους. Αυτό είναι απλώς το επιστέγασμα, η τυπική επιβεβαίωση ότι η κατάσταση έχει αλλάξει. Και προφανώς είναι ο καλύτερος και αμεσότερος τρόπος να αντιληφθεί την επιτυχία ο απλός κόσμος, να δει λεφτά στα χέρια του. Το 500άρικο όμως, όπως και τα υπόλοιπα μέτρα που ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό, είναι μόνο τα αποτελέσματα μιας μεγάλης προσπάθειας. Είναι και η τυπική επιβεβαίωση ότι η οικονομία είναι πλέον σε καλύτερο σημείο και μπορεί να αποπνέει αισιοδοξία.

Γιατί για να υπάρξει το 500άρικο έχει προηγηθεί κάτι σημαντικότερο, το πρωτογενές πλεόνασμα. Το οποίο, όπως αποδεικνύεται ξεκάθαρα πλέον, αφού πήρε την έγκριση και από τους πλέον αυστηρούς κριτές, είναι απολύτως πραγματικό και βιώσιμο. Άλλωστε όλα τα επιχειρήματα εναντίον του έχουν ήδη απορριφθεί από τα επίσημα στοιχεία, και ακόμα και η αντιπολίτευση έχει αναγκαστεί να αποδεχτεί την ύπαρξή του. Το κράτος πλέον εισπράττει περισσότερα από όσα ξοδεύει, έστω με την υπερφορολόγηση και τις εξοντωτικές περικοπές που έχουν επιβληθεί. Η δημοσιονομική ισορροπία έχει αποκατασταθεί, ενώ και η εφαρμογή του δημοσιονομικού προγράμματος για τα επόμενα χρόνια μέχρι στιγμής δε φαίνεται να κινδυνεύει, αντιθέτως πάει σύμφωνα με το σχεδιασμό και τους στόχους. Και η δημοσιονομική ισορροπία είναι απαραίτητο στοιχείο για κάθε οικονομία, είτε υπάρξει είτε δεν υπάρξει 500άρικο.

Το ίδιο, αν όχι περισσότερο σημαντικό, με το πρωτογενές πλεόνασμα είναι το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δεν έχει προβληθεί όσο το πρώτο, επειδή προφανώς δε θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τη διανομή 500άρικων, είναι όμως εξίσου κρίσιμο. Αρκεί να αντιληφθεί κανείς ότι είναι η πρώτη φορά που η χώρα αποκαθιστά την εμπορική της ισορροπία από τη δεκαετία του ’50! Πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών πρακτικά σημαίνει αυτάρκεια και ανεξαρτησία. Τα κεφάλαια που μπαίνουν στη χώρα είναι περισσότερα από αυτά που φεύγουν, και αυτό είναι αναγκαίο στοιχείο ώστε να υπάρχει μια βάση για να αναπτυχθεί η οικονομία.

Ακόμα ένας δείκτης που εξελίσσεται εξισορροπητικά για την οικονομία, έστω κι αν είναι ακόμα σε αρνητικό έδαφος, είναι η ύφεση. Η ύφεση για το 2013 περιορίστηκε στο 3,7 %, χαμηλότερα από τις προβλέψεις της τρόικα, αλλά και του προϋπολογισμού. Στο δε δ’ τρίμηνο ήταν μόλις στο 2,8 %, ενώ οι τελευταίες προβλέψεις λένε ότι στο γ’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους θα υπάρξει, μετά από χρόνια προσπαθειών, μικρή ανάπτυξη. Ίσως το ΑΕΠ να συνεχίζει να περιορίζεται, πλέον όμως φαίνεται πως είναι απλώς το αποτέλεσμα των προηγουμένων ετών, και ο κύκλος της ύφεσης έχει κλείσει. Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να ακολουθήσει ανάπτυξη.

Άμεση απόρροια της εξέλιξης της ύφεσης είναι και ο δείκτης της ανεργίας. Παραμένει σαφώς ο τραγικότερος όλων, όταν βρίσκεται κοντά στο 30%, όμως υπάρχει μια θετική εξέλιξη: Έχει αρχίσει να σταθεροποιείται. Η κατάσταση έχει σαφώς βελτιωθεί σε σχέση με δύο χρόνια πριν, που η ανεργία αυξανόταν 1% το μήνα. Πλέον διατηρείται στα ίδια επίπεδα για αρκετό χρονικό διάστημα, και ουσιαστικά αναμένεται απλώς πότε θα ξεκινήσει η ανάπτυξη για να αρχίσει να μειώνεται. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, που δείχνουν ότι οι προσλήψεις τους τελευταίους μήνες είναι περισσότερες από τις απολύσεις, ενώ ακόμα σημαντικότερο είναι ότι εδώ και περίπου δύο μήνες παραπάνω από τις μισές θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι μόνιμης, και όχι προσωρινής ή εποχιακής απασχόλησης. Αυτό δείχνει ότι και στον τομέα της ανεργίας δημιουργούνται σιγά-σιγά οι συνθήκες για να αρχίσει να μειώνεται, και να ξεφύγει από το εφιαλτικό επίπεδο που έφτασε λόγω κρίσης.

Για την εξέλιξη των δύο παραπάνω δεικτών άλλωστε υπάρχουν και συγκεκριμένες ενδείξεις ότι το πράγμα αλλάζει. Νέες επενδύσεις είτε σχεδιάζονται είτε ήδη πραγματοποιούνται καθημερινά. Η πιο πρόσφατη μόνο, η επιλογή δηλαδή της ZTE να καταστήσει τον Πειραιά πύλη εισόδου των προϊόντων της στην Ευρώπη, αναμένεται να δημιουργήσει 600 νέες θέσεις εργασίας. Κάποιοι θα πουν ότι είναι σταγόνα στον ωκεανό, στην οικονομία ωστόσο όλα από μια σταγόνα ξεκινάνε. Υπάρχει ακόμα η ήδη ανακοινωθείσα πρόθεση της Coca-Cola 3E να επεκτείνει τις υπάρχουσες στη χώρα επενδύσεις της. Υπάρχει η κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος» στο Φάληρο, που έχει ήδη δημιουργήσει 700 θέσεις εργασίας και αναμένεται να φτάσουν τις 1.500 μέχρι το 2015. Είναι επίσης οι σχεδιαζόμενες ιδιωτικοποιήσεις, που όταν ολοκληρωθούν θα προσφέρουν με τη σειρά τους χιλιάδες θέσεις εργασίας [Ελληνικό, Αστέρας Βουλιαγμένης κτλ]. Και είναι επίσης οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις [πχ Nokia] στη γνώση και στο επιστημονικό δυναμικό της χώρας, που για πολλούς στο κοντινό μέλλον θα αποτελέσει το βαρύ της πυροβολικό, μαζί με τον τουρισμό. Είναι σημαντικότατο να μπορεί η νέα γενιά να βρει εργασία στην Ελλάδα αντί να αναγκάζεται να μεταναστεύει, και μακάρι ειδικά οι συγκεκριμένες επενδύσεις να συνεχιστούν.

Η κατάσταση της οικονομίας στη χειρότερη περίπτωση σταθεροποιείται, στην καλύτερη βελτιώνεται. Υπάρχουν και άλλοι δείκτες [επενδυτικό περιβάλλον, spreads κτλ], περισσότερο τεχνοκρατικοί, που υποδεικνύουν την ίδια κατεύθυνση, δεν έχει σημασία όμως τώρα να το παίζουμε οικονομολόγοι και να τους αναλύουμε, υπάρχουν εξειδικευμένοι για αυτό. Άλλωστε πλέον πραγματικά γεγονότα το αποδεικνύουν.

Χρειάστηκε να προηγηθούν όσα αναφέρθηκαν για να γίνουν εφικτές οι αλλαγές των τελευταίων εβδομάδων, αυτό όμως δε σημαίνει ότι από μόνες τους δε θα έχουν οικονομικό αποτέλεσμα. Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, τόσο για τους εργοδότες όσο και για τους εργαζόμενους είναι πολύ σημαντική κίνηση. Πολλοί είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι στην Ελλάδα υπάρχει υπερφορολόγηση, ειδικά όμως το πρόβλημα του ύψους των ασφαλιστικών εισφορών είναι πολύ μεγαλύτερο. Έστω και η μικρή αυτή μείωση αποτελεί σημαντική εξέλιξη, ειδικά τη στιγμή που δεν επηρεάζει τα ασφαλιστικά ταμεία. Είναι το πρώτο βήμα ώστε να ακολουθήσει σταδιακά μεγαλύτερη μείωση, όταν περιοριστεί η εισφοροδιαφυγή ή αυξηθούν τα έσοδα των ταμείων με την ανάπτυξη.

Σημαντικότατη εξαγγελία αποτελεί επίσης η αποπληρωμή 1 δις ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου. Η τακτική που εγκαινίασε το ελληνικό κράτος από το ξέσπασμα της κρίσης, να μην πληρώνει δηλαδή τις οφειλές του στον ιδιωτικό τομέα, είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός δεύτερου χρέους. Σε πολλούς τομείς οδήγησε τις ιδιωτικές εταιρείες σε μαρασμό, αφού ο βασικός τους πελάτης στην κρατικοδίαιτη ελληνική οικονομία σταμάτησε να πληρώνει. Η τακτική αυτή συνεχίστηκε για 2-3 χρόνια, και τελικά λήφθηκε μέριμνα στη δεύτερη δανειακή σύμβαση για διάθεση 7 δις για την αποπληρωμή των οφειλών αυτών. Παρά την εξασφάλιση του ποσού ο βραδύς ρυθμός του ελληνικού κράτους σε συνδυασμό με τις οικονομικές δυσχέρειες δεν οδήγησε τελικά σε εξόφληση του συνόλου του μικρού αυτού χρέους, και το κράτος συνεχίζει να χρωστά μεγάλα ποσά σε ιδιώτες. Για το σκοπό αυτό λοιπόν θα διατεθεί 1 δις από το πρωτογενές πλεόνασμα, κίνηση που θα ενισχύσει τη ρευστότητα στην αγορά και θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της ισορροπίας.

Απ’ την άλλη υπάρχει το περιβόητο 500ρικο που θα διανεμηθεί σε ενστόλους, χαμηλοσυνταξιούχους, χαμηλόμισθους κτλ. Πρόκειται για μια κίνηση με πρώτο στόχο να περάσει ένα μήνυμα δικαιοσύνης και κοινωνικής πολιτικής. Δείχνει ότι όσα λάθη και αδικίες έγιναν αυτά τα χρόνια της υπερπροσπάθειας θα αρχίσουν να αποκαθίστανται όσο δίνεται η δυνατότητα. Αναμφισβήτητα οι κατηγορίες στις οποίες απευθύνεται είναι από τους πλέον αδικημένους της κρίσης και θα είναι από τους πρώτους που θα ενισχυθούν. Παρά τις γκρίνιες για τις κατηγορίες που επελέγησαν και για τον τρόπο διανομής του επιδόματος γίνεται γενικά παραδεκτό ότι η κυβέρνηση άρχισε να αναγνωρίζει τις θυσίες και να επιδιώκει την αποκατάσταση τους. Γκρίνιες πάντα θα υπάρχουν, πρόκειται όμως για μια σωστή κίνηση, και αργά ή γρήγορα θα το αναγνωρίσουν όλοι. Πέραν αυτού υπάρχει και ο καθαρά οικονομικός αντίκτυπος, ότι θα ενισχυθεί η ρευστότητα στην αγορά κτλ

Τέλος, θα κάνω ιδιαίτερη αναφορά στη διάθεση 20 εκατ. για τη στήριξη των αστέγων, αφού μία από τις πλέον θλιβερές και τραγικές πλευρές της ελληνικής κρίσης ήταν ακριβώς η αδυναμία του κράτους να στηρίξει ακόμα και τους πιο αδύναμους πολίτες του. Η οικονομική ασυδοσία και η κακοδιαχείριση που συσσωρεύτηκαν τις τελευταίες δεκαετίες οδήγησαν στην αδυναμία αυτή, οπότε η έναρξη της διάθεσης κεφαλαίων για το σκοπό αυτό αποτελεί μια σαφή ένδειξη ότι τα προαναφερθέντα φαινόμενα φτάνουν στο τέλος τους.

Όλα τα παραπάνω, από την ανεργία και την ύφεση που σταθεροποιούνται μέχρι το πλεόνασμα και την ενίσχυση της ρευστότητας καταδεικνύουν ένα πράγμα: Πως το ελληνικό οικονομικό εγχείρημα είναι σε τροχιά επιτυχίας. Δεν έχει ολοκληρωθεί σε καμία περίπτωση, υπάρχει ακόμα δρόμος. Απλώς φαίνεται, και υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις, ότι σταμάτησε πλέον η κατρακύλα και δημιουργούνται οι συνθήκες για να αρχίσει η ανάκαμψη. Χρειάζονται ακόμα πράγματα να γίνουν, είναι όμως η πρώτη φορά που τα αποτελέσματα της προσπάθειας είναι τόσο απτά και εμφανή, και φαίνεται οριστικά πως η χώρα έχει πάρει μια σταθερή πορεία. Το success story υπάρχει στον ορίζοντα.

Τα επόμενα βήματα που πρέπει να ολοκληρωθούν για να συνεχίσει το εγχείρημα να έχει επιτυχία ήδη έχουν αρχίσει να ακούγονται και σε κάποιο βαθμό να υλοποιούνται. Πρέπει κατ’ αρχάς να συνεχιστεί η δημοσιονομική ισορροπία και να μην τεθεί σε κίνδυνο το πρόγραμμα. Το ότι επιτεύχθηκε πρωτογενές πλεόνασμα ένα χρόνο νωρίτερα δε σημαίνει ότι πρέπει να εκμηδενιστεί και να γυρίσει το κράτος στις παλιές καλές εποχές. Το κοινωνικό μέρισμα του πρωτογενούς πλεονάσματος δεν πρέπει να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, και στον τομέα αυτό η κυβέρνηση πρέπει να είναι ιδιαίτερα συγκρατημένη. Όσο συνεχίζεται η καλύτερη εφαρμογή του προγράμματος θα υπάρχει και αποκατάσταση αδικιών, οι παλιές εποχές όμως πέρασαν και αυτό είναι κάτι που πολλοί δεν έχουν ακόμα αντιληφθεί.

Έπειτα βασικό στοιχείο για την ολοκλήρωση του success story θα είναι η επιτυχής έξοδος της Ελλάδας στις αγορές. Αν το κράτος καταφέρει να βγει στις αγορές και να δανειστεί με ένα λογικό επιτόκιο θα είναι μια έμπρακτη απόδειξη ότι η κρίση έχει πλέον ξεπεραστεί. Το 2010 ο λόγος που η χώρα μπήκε στο περιβόητο μνημόνιο ήταν η αδυναμία της να δανειστεί από τις αγορές, κάτι που στη σύγχρονη οικονομία πρακτικά σημαίνει οικονομικός θάνατος. Για αυτό αναγκάστηκε να στραφεί στους Ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ. Φυσικά, όπως αδυνατούν πολλοί ακόμα και σήμερα να καταλάβουν, το αληθινό πρόβλημα δεν ήταν η αδυναμία δανεισμού, ήταν τα προβλήματα της χώρας που την είχαν προκαλέσει, και κυρίως ο συνδυασμός υψηλού χρέους, ελλείμματος και ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Έπρεπε πρώτα να επιλυθούν αυτά για να ακολουθήσει η έξοδος στις αγορές. Σήμερα δύο από τα τρία προβλήματα έχουν μπει στην κατεύθυνση της επίλυσης. Παραμένει το οξύ πρόβλημα του χρέους, που η επίλυση του έχει παραπεμφθεί στο μέλλον. Ακόμα κι έτσι όμως η έξοδος στις αγορές φαίνεται να είναι πιο κοντά από ποτέ. Τα spreads έχουν πέσει κάτω από τις 500 μονάδες, η πιστοληπτική ικανότητα αναβαθμίζεται και όλο και περισσότεροι παράγοντες των αγορών μιλούν με θετικά λόγια για τη χώρα. Τις τελευταίες μέρες όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι η Ελλάδα θα δανειστεί ξανά από ιδιωτικούς φορείς σύντομα. Και το σημαντικό γεγονός δε θα είναι η άντληση κάποιων κεφαλαίων από το εξωτερικό, που άλλωστε θα γίνει σίγουρα με επιτόκιο υψηλότερο από αυτό που μας δίνει το μνημόνιο. Η σημασία της εξόδου στις αγορές είναι κυρίως συμβολική. Θα σηματοδοτεί την οριστική απεξάρτηση της Ελλάδας από τη βοήθεια των δανειστών της, δηλαδή τη σταδιακή επαναφορά της οικονομικής της ανεξαρτησίας. Το γεγονός ότι η χώρα θα στέκεται και πάλι στα πόδια της, αφού θα έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτείται χωρίς βοήθεια, σε συνδυασμό με την επίλυση του ζητήματος του χρέους, που πρέπει να γίνει σύντομα, και μετά το διαφαινόμενο τέλος της εποχής των δίδυμων ελλειμμάτων θα σημάνει οριστικά την αλλαγή του οικονομικού κλίματος και το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου για την οικονομία, που για πρώτη φορά φαίνεται ξεκάθαρα ότι αφήνει πίσω της τόσο τα στραβά του παρελθόντος όσο και τις πρόσφατες δυσκολίες και αρχίζει να βελτιώνεται αισθητά.

Όπως φάνηκε ξεκάθαρα βέβαια τις τελευταίες εβδομάδες είναι πολλοί αυτοί που δεν επιθυμούν την επιτυχία. Γνωρίζαμε εδώ και χρόνια πόσοι είχαν επενδύσει, με πολλούς τρόπους, στην αποτυχία της χώρας, είναι όμως θλιβερό να βλέπεις με τα μάτια σου σε τι επίπεδο μπορούν να φτάσουν. Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς, τους δημοσιογράφους που εδώ και χρόνια διαγωνίζονταν ποιος θα κάνει μεγαλύτερη αντιπολίτευση και όταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός προανήγγειλε το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου μόνο που δεν έβαλαν τα κλάματα on air; Τους γνωστούς βαρόνους των ΜΜΕ που αντέδρασαν σαν χρηματιστές που επένδυσαν σε λάθος ομόλογο; Τα κόμματα και τους πολιτικούς τους που έφτασαν να υπονομεύουν ακόμα και τώρα την προσπάθεια για να μη φανεί ότι στήριζαν την ύπαρξή τους αποκλειστικά στην κακή κατάσταση της οικονομίας; Ή ακόμα χειρότερα τους βουλευτές και τους παράγοντες της κυβέρνησης που έφτασαν στο σημείο να αναγάγουν σε εθνικό θέμα αν το γάλα θα είναι 5 ή 10 ημερών απλώς για να μην αφήσουν να φανεί η επιτυχία της κυβέρνησης, στην οποία αυτοί ελάχιστα συνέβαλαν; Ειδικά από τους συγκεκριμένους οι αντιδράσεις είναι ακόμα πιο ντροπιαστικές, αφού τις τελευταίες μέρες τους ακούμε να υπονοούν ότι θέλουν να ρίξουν την κυβέρνηση. Τώρα που καταφέρνει να βγάλει τη χώρα από τα χάλια που οι ίδιοι της προκάλεσαν μάλλον τους χαλάει τη σούπα. Καλά είχαν βολευτεί τόσο καιρό στην αφάνεια, να κατηγορούν και να γκρινιάζουν χωρίς να αναλαμβάνουν ευθύνες. Όπως όμως δεν κατάφεραν να καταστρέψουν τη χώρα έτσι δε θα μπορέσουν και να αναστρέψουν την επαναφορά της.

Τέλος, δύο λέξεις για τις τελευταίες αποκαλύψεις που ανακίνησαν ξανά το θέμα της ΧΑ. Όπως καταλαβαίνει ο καθένας δεν είναι τυχαία η περίοδος που έγιναν, και αποσκοπούν σε συγκεκριμένους στόχους. Είναι σαφώς πολύ σημαντικό ζήτημα, ακριβώς όμως για αυτό ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του είναι η ψυχραιμία. Είναι κακό ότι αφέθηκε να κυριαρχήσει το συγκεκριμένο ζήτημα στο πολιτικό σκηνικό, ήδη όμως έχει προκαλέσει πολλά, δε χρειάζεται να γίνουν περισσότερα. Ο καλύτερος τρόπος να το αντιμετωπίσει η κυβέρνηση είναι να του δώσει μόνο την απαραίτητη σημασία και να αφοσιωθεί στα κανονικά προβλήματα. Σύντομα επίκειται η έξοδος στις αγορές, γεγονός πολύ σημαντικότερο από τις επαφές ενός γενικού γραμματέα με τη ΧΑ. Οι καλές εξελίξεις στην οικονομία δεν πρέπει να αναιρεθούν λόγω μιας πολιτικής αναταραχής. Η Ελλάδα πρέπει να τα καταφέρει όσο κι αν κάποιοι που βασίζουν την ύπαρξη τους στην αποτυχία δεν το επιθυμούν. Και θα τα καταφέρει, όπως έκανε πάντα.

ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ