Μύθοι και αλήθειες για τον παιδικό υποσιτισμό!

Ένα θέμα που δεν είναι τόσο χειροπιαστό ,αν και υπαρκτό, ένα θέμα που έχει την δυσκολία αλλά και την ευκολία κάπου , να μην μπορείς εύκολα να το επεξεργαστείς κάτω από την βάσανο των επιστημονικών και στατιστικών δεδομένων, ένα θέμα που  υπόκειται πολύ εύκολα στον «νόμο» του σπεκουλαρίσματος (αγαπημένος «νόμος»  για δημοσιοκάφρους) και αποτελεί συχνά πυκνά ένα υποτιθέμενο μεγάλο όπλο των αντιδρώντων πολιτικών δυνάμεων στο Μνημόνιο είναι το θέμα του λεγομένου υποσιτισμού στα σχολεία λόγω του…. «τρισκατάρατου Μνημονίου»! Αυτό και οι αυτοκτονίες! Αλλά ας ασχοληθούμε  με το πρώτο.

Αφορμή για την ενασχόλησή μας ήταν αφ’ ενός μεν ένα ρεπορταζ σχετικό σε τηλεοπτικό κανάλι για τα συσσίτια που έχουν δημιουργηθεί σε διάφορα σχολεία για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό αφ’ ετέρου δε  μία πρόσφατη έρευνα που έδειξε ότι ο δείκτης παχυσαρκίας δείχνει ότι ένα στα δέκα ελληνόπουλα είναι παχύσαρκα  και τρία στα δέκα είναι υπέρβαρα και το 33,4% των μαθητών δημοτικών σχολείων είναι παχύσαρκα-υπέρβαρα παιδιά.

Υπάρχει ένα επιχείρημα που τονίζει ότι σε συνθήκες οικονομικής ανέχειας και φτώχειας η παιδική παχυσαρκία μεγαλώνει λόγω των φθηνών βρώσιμων υποπροϊόντων που καταναλώνονται περισσότερο, σε    αντίθεση με τα τρόφιμα-προϊόντα που ανήκουν στην κατηγορία της υγιεινής διατροφής και είναι ακριβά .Η οικονομική κρίση δηλ., η μείωση του εισοδήματος πολλών πολιτών δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την επισιτιστική ανασφάλεια, όπως ονομάζουν οι ειδικοί το φαινόμενο της στέρησης βασικών ειδών διατροφής του πληθυσμού. Κάποια στοιχεία, κάποιες γνώμες ειδικών συνηγορούν είναι η αλήθεια στο παραπάνω επιχείρημα. Είναι όμως απολύτως έτσι; Κατά πόσον αυτό ισχύει γενικώς ;

Κανένας δεν αναιρεί το γεγονός ότι ένα τμήμα του πληθυσμού και κατ’ επέκταση και ένα τμήμα των παιδιών που ανήκουν στις οικογένειες που εντάσσονται εκεί έχουν πρόβλημα διατροφικό και σίγουρα χρήζουν βοηθείας. Δεν ισχυριζόμαστε ότι όλα κυλούν ομαλά και δεν υπάρχει θέμα. Είναι όμως άλλο αυτό και άλλο να ισοπεδώνουμε και να απολυτοποιούμε το φαινόμενο αυτό μετατρέποντάς το σε μία αναγκαία καθολική συνθήκη  του τύπου , «η πλειοψηφία των παιδιών υποσιτίζεται και δεν έχει να φάει». Και φυσικά μετά από αυτό ,τι άλλο , παρά η μόνιμη επωδός για το «επάρατο» Μνημόνιο που μας έφερε ως εδώ ως απαραίτητο συστατικό της δημοσιογραφικής νεοελληνικής κλάψας! Μα είναι δυνατόν σε συγκυρίες τέτοιες που ουσιαστικά κάνουμε διαχείριση της χρεωκοπίας μας με όσο το δυνατόν πιο ανώδυνο τρόπο μέσα από το μνημονιακό πρόγραμμα , να ζητάμε να μην υπάρχουν και αυτές οι πληθυσμιακές κατηγορίες!! Και εννοείται αν πρώτα , προ Κρίσης , υπήρχαν οικογένειες που αντιμετώπιζαν διατροφικό πρόβλημα στον ενδεικτικό αριθμό 3 τώρα θα είναι δεκατρία και παραπάνω. Αλλά και πάλι δεν υπάρχουν στον βαθμό που κάποιοι θέλουν να αποδώσουν. Κάποιες οικογένειες ζούνε όπως και πριν στο θέμα της διατροφής πάνω-κάτω , οι περισσότερες έκαναν κάποιες μειώσεις στην καθημερινή τους διατροφή και κάποιες άλλες, που είναι πιο λίγες , ενώ αν δεν ήμασταν  στο πρόγραμμα θα ήταν η πλειοψηφία , όντως αντιμετωπίζουν πρόβλημα επισιτιστικό. Το οποίο όμως απαλύνεται με διάφορες δράσεις και συσσίτια που οργανώνουν διάφοροι φορείς , από  φυσικά πρόσωπα μέχρι και ιδιωτικές επιχειρήσεις , αναπτύσσοντας ένα κορυφαίο δίκτυο αλληλεγγύης δείχνοντας ότι ακόμα και τώρα υπάρχει σε επίπεδο εθελοντικό  η κοινωνική συνοχή μεταξύ των Ελλήνων.

Ακριβώς για τον παραπάνω λόγο υπάρχουν και πολλά παχύσαρκα παιδιά στην χώρα μας. Διότι δεν υπήρξε το αποφασιστικό αυτό χτύπημα στην κοινωνία που θα δημιουργούσε τις συνθήκες για να συντηρείται μ’  ελάχιστο φαγητό για την επιβίωσή τους μεγάλη μερίδα ανθρώπων. Δεν είναι ότι το φτωχό παιδί τρώει χειρότερα και άρα οδηγείται εκεί απ’ότι το πλούσιο που τρώει πιο …υγιεινά και δεν οδηγείται εκεί. Άλλωστε και αυτό σχετικό είναι. Αν υπήρχε πείνα πραγματική και γνήσια φτώχεια σε τεράστια πληθυσμιακά στρώματα το φαινόμενο των παχύσαρκων παιδιών είναι σίγουρο ότι θα έβγαινε πιο μειωμένο… Προσπερνώ τις φαιδρότητες κάποιων που φέρνουν ως παραδείγματα για να ειρωνευτούν αυτήν την άποψη τα παιδιά της υποσαχαρίου Αφρικής που έχουν τις κοιλιές τουμπανιασμένες από την πείνα (ναι, όντως αυτό λέγεται πείνα)ή  τους γύφτους , για να στηρίξουν το πρώτο επιχείρημα που είδαμε…. Είναι τουλάχιστον γελοίο να κάνουμε συγκρίσεις με βαρβαρίζοντα συλλογικά υποκείμενα που είναι εντελώς άλλος κόσμος.

Μας αρέσει δεν μας αρέσει είναι και θέμα διατροφικής συνήθειας που δεν κόπηκε από το…. μνημόνιο , απλά μετατοπίστηκε το κέντρο βάρους. Είναι και θέμα ιστορικο-κοινωνικό και πάνω εκεί θα μείνουμε:

Ο Έλληνας σ’ εποχές όχι πολύ μακρινές , όπως την δεκαετία του ’70 αλλά και έως τις αρχές του ΄80 είχε μάθει με μία συγκεκριμένη διατροφή που ήταν πολύ κοντά σε αυτό που αποκαλούμε μεσογειακή διατροφή. Μιλάμε για εποχές όπου οι Έλληνες άρχισαν να εισάγονται στην εποχή της κατανάλωσης μ’ έναν κοινωνικό τρόπο ζωής που απείχε αρκετά από τον δικό μας. Πιο συγκεκριμένο ,καθιερωμένο και σταθερό…. Σταδιακά και ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 με άνοδο συνεχή την δεκαετία του ’90 και με αποκορύφωμα την δεκαετία του 2000 ο νεοέλληνας έγινε μέτοχος ισότιμος στον  υπερκαταναλωτισμό με τα υπόλοιπους πολίτες των  δυτικών κρατών  και … «έπεσε με τα μούτρα» εκεί… Άλλαξαν έτσι και τα διατροφικά δεδομένα του ελληνικού πληθυσμού μαζί με πολλές συνήθειες αφού και ο τρόπος εργασίας και γενικότερα κοινωνικής οργάνωσης αναπροσαρμόστηκε. Μήπως λοιπόν το φαινόμενο  της παχυσαρκίας και ειδικά της παιδικής κρατάει εδώ και μία δεκαετία!! Ναι τόσο, ίσως κάτι παραπάνω ,αλλά δεν έχει σημασία , από τότε υπάρχει .Απο την εποχή λοιπόν των «παχέων αγελάδων» και της επίπλαστης ευημερίας άρχισαν τα ελληνόπουλα να μην τρέφονται σωστά ασχέτως πλούσιου, μεσαίου, μικρομεσαίου, φτωχού. Άρχισε η τεχνολογία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών διαφόρων μορφών να εισχωρεί για τα καλά στα σπίτια ,πράγμα που επιταχύνθηκε με την απόκτηση όλο και περισσότερων ηλεκτρονικών υπολογιστών στα ελληνικά νοικοκυριά. Η γενιά του γράφοντος αυτό το άρθρο, πρόλαβε να παίξει στην αλάνα , κατάφερε να παίζει ποδόσφαιρο , πόλεμο και να «πλακώνεται» με τους συνομήλικούς του στην γειτονιά. Τα παιδιά τα σημερινά από το δημοτικό μέχρι και το Λύκειο δεν το έζησαν όπως η δική μου γενιά αυτό, τόσο έντονα (αναλόγως βέβαια και σε τι περιοχή ζει ο καθένας). Έτοιμα και γρήγορα φαγητά , πολύ φαγητό και καθιστική ζωή επέδρασαν αναλόγως…σε μία εποχή που η κρίση ούτε με το κυάλι δεν φαινόταν.Ο Έλληνας είχε χρήματα λοιπόν εξ’ ου και αυτό το φαινόμενο… και τα παιδιά εκεί που παλιά εμείς στο δημοτικό παίρναμε κάτι από το σπίτι ,φθηνό , για να φάμε, έφθασαν μέχρι λίγο πριν την κρίση να ψωνίζουν και δύο φορές από τα κυλικεία των σχολείων , προϊόντα που όχι δεν τα έλεγες υγιεινά αλλά ,κοινά «σκουπίδια». Πως λοιπόν τα τελευταία τρία χρόνια της κρίσης ,το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας  δεν υπέστη μείωση αλλά αντιθέτως αυξήθηκε αφού υπάρχει υποσιτισμός τόσος έντονος υποτίθεται ;Μήπως τελικά κάπου και εδώ υπερβάλλουμε!!

Το βιοτικό επίπεδο του Έλληνος αυξήθηκε και μαζί αυξήθηκε σταδιακά και αυτό το φαινόμενο… Οι Έλληνες την δεκαετία του ’70 και  ΄80, θα το δείτε και σε ταινίες της εποχής ιδίως, και ειδικά τα παιδιά τότε την λέξη παχυσαρκία , υπέρβαρος, την ήξεραν ελάχιστα. Και πιο πριν δεν την ήξεραν σχεδόν καθόλου. Σ’ εκείνες τις εποχές ,για να μην κοροϊδευώμεθα, οι πολίτες ζούσαν λιτά , ζούσαν με λίγα χρήματα και ήξεραν τι θα πει συγκράτηση ατομικών δαπανών. Και αυτό γινόταν σε όλα τα πράγματα. Ακόμα και στην διατροφή τους. Όσο αυξανόταν το εισόδημα των νεοελλήνων τόσο και τα τριγλυκερίδια βάραγαν κόκκινο. Στην Ελλάδα της κρίσης και της φτώχειας , του παιδικού υποσιτισμού  επι δύο, για να μην πω , επι τρία χρόνια τώρα, θα έπρεπε να υπάρχει η αντίστροφη πορεία σε αυτήν την κατάσταση και όμως δεν υπάρχει. Άρα; Άρα δεν είναι όπως μας παρουσιάζονται τα πράγματα… και επιβεβαιωνόμαστε ότι γενικώς δεν υπάρχει αυτή η πτώση του βιοτικού επιπέδου που παρουσιάζουν κάποιοι για προφανείς λόγους που ξέρουν μόνο εκείνοι.

Και  κάτι τελευταίο, όσον αφορά τις τιμές των φαγητών και κατά πόσον αυτά που αποτελούν την λεγόμενη υγιεινή ή και μεσογειακή διατροφή είναι ακριβότερα από τα έτοιμα και πιο χαμηλής ποιότητας με αρκετά συντηρητικά που είναι και πιο φθηνά. Αυτό είναι πολύ σχετικό. Μπορεί να βρεις και με τέσσερα ευρω ,φθηνά και υγιεινά γεύματα , όπως όσπρια, μακαρόνια, λίγα κηπευτικά  και όχι μόνο πιτόγυρα ή ….σάντουιτς και κασερόπιτες μαζί με αναψυκτικά!!! Και όχι μόνο…

Φυσικά μία πλήρης υγιεινή διατροφή καθημερινή θα θέλει κάποια χρήματα παραπάνω και λιγότερες ποσότητες αλλά αυτό αν θες ένα παραπάνω επίπεδο σε αυτήν. Μπορείς να βρίσκεις να τρως και πολύ πιο φθηνά και υγιεινά και ευτυχώς ,αν γυρίσεις ένα s/m μιας μεγάλης αλυσίδα θα δεις πολλές πιθανές λύσεις και συνδυασμούς. Άλλωστε παρατηρείται το φαινόμενο τον τελευταίο καιρό και κωδικοί προσφορών  να έχουν μεγιστοποιηθεί σε συχνότητα αλλά και σε ποσότητα αλλά υπάρχουν και οι λεγόμενες «ιδιωτικές ετικέτες» που αποτελούν μία καλή εναλλακτική…

Μην ξεγελιόμαστε . Οι Έλληνες σε εποχές πολύ δυσκολότερες την έβγαζαν με πολύ πιο λίγα είδη αλλά ήταν συνεπείς στην λιτή μεσογειακή διατροφή που είναι ό,τι εξαιρετικότερο , λόγω και της οικονομικής τους αδυναμίας. Βέβαια οι εποχές έχουν αλλάξει αλλά είναι ένας δείκτης και αυτός…. Εν τέλει καταδεικνύεται ότι η διατροφική μας κουλτούρα , οι επίπλαστες και άσχημες γαστρονομικές μας απαιτήσεις την εποχή της επίπλαστης ευημερίας μας «συνήθισαν» να επιλέγουμε με τον χειρότερο τρόπο τις τροφές μας και με κανένα κριτήριο, πλην ίσως της μάρκας. Και ναι υπάρχει πρόβλημα κάπου κ για κάποια άτομα , για κάποια παιδιά ,όσον αφορά τον επισιτισμό αλλά αυτό δεν είναι ούτε η πλειοψηφία ,ούτε ο μέσος όρος!!

Αριστοτέλης Παλαιολόγος