Μία γεωπολιτική ανάλυση για τα γεγονότα στην Ουκρανία

Η Ευρώπη το 1648

Η Πολωνία το 1648

Το Χανάτο της Κριμαίας

Η Ευρώπη κατά τον Β' Παγκόσαμιο (1919-1945)

Η Ουκρανική ιστορία στον χάρτη

Η σημερινή δισυπόστατη Ουκρανία

Μέλη των Ουκρανών Εθνικοσοσιαλιστών του "Δεξιού Τομέα"

Με αφορμή τα τελευταία τεκταινόμενα στην Ουκρανία θα επιχειρηθεί μία ενδοσκόπηση στη ουσία του προβλήματος, εξετάζοντας τις βαθύτερες αιτίες. Προς επίρρωσιν των επιχειρημάτων μας θα επικαλεστούμε τα ιστορικά προηγούμενα τα οποία είναι συγκεκριμένα και αδιάψευστα.

Ξεκινάμε, λοιπόν, παραλληλίζοντας την κατάσταση της Ουκρανίας με εκείνη της Συρίας. Με τα έως τώρα δεδομένα δεν μπορεί να αποκλειστεί πιθανή διχοτόμηση του ουκρανικού κράτους. Στη ουσία μιλάμε για ένα δισυπόστατο κράτος, στο οποίο το χάσμα μεταξύ των ανατολικών και των δυτικών επαρχιών του δείχνει, και είναι, αγεφύρωτο. Από τη στιγμή που οι δύο πλευρές αδυνατούν να τα βρουν φρονώ ότι η καλλίτερη λύση θα ήταν ένας συναινετικός διαχωρισμός, προτού επιδεινωθεί η κατάσταση. Ήδη το συριακό σύνδρομο έχει κάνει αισθητή την εμφάνισή του στη χώρα. Πρώτα οι διαδηλώσεις των αντιφρονούντων, μετά οι συγκρούσεις αυτών με την αστυνομία, έπειτα οι καταλήψεις αστυνομικών τμημάτων στη δυτική Ουκρανία στις οποίες προβαίνουν για την εξασφάλιση οπλισμού, μετά οι αυτομολήσεις αστυνομικών στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης. Άραγε το επόμενο στάδιο θα είναι η εμπλοκή των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων; Δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε και για έναν ακόμη λόγο, ο οποίος είναι ότι στην πραγματικότητα η δυτική Ουκρανία έχει ξεκινήσει να λειτουργεί ως de facto ξεχωριστό κράτος. Το μόνο που απομένει είναι η επίσημη και de jure αναγνώρισή του, πιθανότατα κάποια στιγμή στο μέλλον από τους δυτικούς. Εκτός και αν, τελικά, επικρατήσει σύνεση και αυτοσυγκράτηση μεταξύ των αντιπαρατιθεμένων πλευρών. Αλλά ας αρχίσουμε να ξετυλίγουμε τον μίτο της ουκρανικής κρίσης.

Αυτό που διαφαίνεται είναι ότι η Δύση και ειδικά οι Η.Π.Α με τη Γερμανία έχουν αναμιχθεί ενεργά, αν και κεκαλυμμένα, στο ουκρανικό ζήτημα με το να υποδαυλίσουν τα πάθη και τις αντιθέσεις σε σημείο βρασμού, για δικό τους όφελος φυσικά. Αυτό θα το κατανοήσουμε καλλίτερα εάν εξετάσουμε τον ρόλο των ηγετών της ουκρανικής αντιπολιτεύσεως. Ο ένας από αυτούς ο Βιτάλι Κλίτσκο επικεφαλής του φιλοευρωπαϊκού κόμματος UDAR (Ukrainian Democratic Alliance Reform) λειτουργεί για τα γερμανικά συμφέροντα (έχει σχέσεις με τη Γερμανία όπου και διαθέτει σπίτι). Ο δεύτερος, ο Αρσένι Γιάτσενουκ και δευτερευόντως ο Γιούρι Λουτσένκο, οι οποίοι ανήκουν στο κόμμα της φυλακισμένης Γιούλια Τιμοσένκο(Fatherland, κόμμα της πατρίδας δηλαδή), η οποία πρωτοστάτησε μαζί με τον πρώην πρόεδρο Γιουτσένκο στην λεγόμενη και Πορτοκαλί επανάσταση του 2004 για λογαριασμό των Ηνωμένων Πολιτειών, εξυπηρετούν τα αντίστοιχα αμερικανικά. Έτσι ερμηνεύοντα εύκολα τα «γαλλικά» (f… the E.U) που ξεστόμισε η αμερικανή υφυπουργός εξωτερικών και υπεύθυνη για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας Βικτωρία Νούλαντ, αποδεικνύοντας ότι είναι τελικά η στρατιωτική ισχύς που χαρακτηρίζει τους κορυφαίους γεωστρατηγικούς παίκτες και όχι η οικονομική. Τέλος, ο τρίτος, ο Όλεγκ Τιάγνιμποκ είναι ο αρχηγός του κόμματοςΣβόμποντα που σημαίνει «Ελευθερία» (οποία ειρωνεία). Το κόμμα αυτό συνιστά μετεξέλιξη του "πρώην" Ουκρανικού Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Δίπλα τους και ο ακραιφνώς εθνικοσοσιαλιστικός σχηματισμός Δεξιός Τομέας με επικεφαλής κάποιον Ντμίτρο Γιάρος, μέλη του οποίου έχουν συγκρουσθεί βιαίως με την αστυνομία όντες εκπαιδευμένοι ακριβώς για μάχες σώμα με σώμα (έχουν σκοτώσει αστυνομικούς και έχουν επιχειρήσει να καταλάβουν το Κοινοβούλιο). 

Στο σημείο αυτό, ειρήσθωι εν παρόδωι, καλό θα είναι να αναφερθούμε σε ορισμένες ιστορικές επισημάνσεις που αφορούν τους δύο τελευταίους πολιτικούς σχηματισμούς. Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι προέρχονται από τους απογόνους αυτών που άνοιξαν τις ουκρανικές πόρτες στα γερμανικά στρατεύματα το 1941. Είναι οι ίδιοι, όπως και οι υπόλοιποι Ουκρανοί (να το σημειώσουμε αυτό), που τα υπεδέχθησαν ως ελευθερωτές από τον δυσβάσταχτο σοβιετικό ζυγό. Όχι αναίτια, φυσικά, διότι είχαν προηγηθεί οι απεχθείς σταλινικές πρακτικές, ειδικά τον χειμώνα του 1932-33 όταν οδηγήθηκαν στον θάνατο περί τα επτά (7) εκατομμύρια Ουκρανών επειδή το σοβιετικό καθεστώς προέβη στην επίταξη των σιτηρών στα πλαίσια της κολλεκτιβοποίησης της γης. Το δυστύχημα, βέβαια, για τους περισσότερους Ουκρανούς είναι ότι τα σταλινικά εγκλήματα τα διεδέχθησαν οι ναζιστικές θηριωδίες καθόσον οι Γερμανοί ναζί θεωρούσαν (απόρροια των ναζιστικών ιδεολογιών περί ανωτέρων και κατωτέρων φυλών) την πλειοψηφία των Ουκρανών (πλην των γερμανοφώνων) ως Σλάβους υπανθρώπους στους οποίους επιτρέπονταν να ζουν μονάχα για να τους υπηρετούν. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να πυκνώσουν οι Ουκρανοί τις τάξεις του λεγόμενου και Κόκκινου Στρατού της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεμο κατά των Γερμανών, όπου και διακρίθηκαν, ειδικά κατά τη Μάχη του Στάλινγκραντ (τέλη του 1942 αρχές 1943). Επρόκειτο για τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, όπως τον είχε ονομάσει ο Στάλιν.

Για να το θέσουμε ξεκάθαρα, με γεωπολιτικές έννοιες, η αλήθεια είναι ότι η Γερμανία πάντοτε προσέβλεπε στην επέκτασή της στον "ζωτικό" για εκείνην χώρο της Ουκρανίας, εφαρμόζοντας το επεκτατικό δόγμα τουlebensraum, βασιζόμενη στην ύπαρξη ορισμένων γερμανικών πληθυσμών, κυρίως στο δυτικό κομμάτι της χώρας (από την εποχή που η Δυτική Ουκρανία αποτελούσε τμήμα της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας). Ο λεγόμενος και ζωτικός χώρος (lebensraum) αποτελούσε βασικό συστατικό της γερμανικής Geopolitik από τη σύσταση ακόμη του Β’ Ράιχ το 1871, ιδιαίτερα δε κατά την εποχή του Εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος (υπενθυμίζουμε ότι ο όρος lebensraum αναφέρεται στο βιβλίο του Χίτλερ Ο Αγών μου). Έτσι, όποτε τους δόθηκε η ευκαιρία, οι Γερμανοί έκαναν πράξη τις γεωστρατηγικές τους επιδιώξεις. Κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την Ουκρανία. Με τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ τον Μάρτιο του 1918 μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής πλέον Ένωσης η Ουκρανία διαμοιράστηκε σε σφαίρες επιρροής (η Δυτική στους Γερμανούς και η Ανατολική στους Σοβιετικούς). Λίγο αργότερα, μετά τη γερμανική ήττα τον Νοέμβριο του 1918, η Δυτική Ουκρανία ενσωματώθηκε στο νεοσύστατο Πολωνικό κράτος ενώ η Ανατολική μετετράπη σε συνιστώσα σοβιετική δημοκρατία της Σοβιετικής Ενώσεως. Το 1941, μεσούντος του Β' Παγκοσμίου, καταλαμβάνεται, εκ νέου, από τον γερμανικό στρατό της "ομάδος στρατιών Νότος" (Heeresgruppe Sud) για να εγκαταλειφθεί πάλι το 1944 λόγω της γενικής γερμανικής υποχώρησης σε όλα τα μέτωπα. Στις ημέρες μας, όμως, επειδή η Γερμανία δεν δύναται να επανέλθει στρατιωτικά στην περιοχή, επιχειρεί να το πράξει διά της πλαγίας οδού με τη χρησιμοποίηση δικών της ανθρώπων. Στην προκειμένη περίπτωση το ρόλο αυτό παίζει ο αχυράνθρωπος του Βερολίνου Κλίτσκο διότι θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο αλλά και παράτολμο για τους Γερμανούς να υποστηρίξουν ένα πρώην αλλά κατ' ουσίαν εθνικοσοσιαλιστή όπως ο Γιατσένιουκ.

Επίσης, αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι πλέον των Η.Π.Α της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και της Ρωσίας (της οποίας η θέση για την Ουκρανία θα αναλυθεί πιο κάτω), στην Ουκρανία μετέβη, μαζί με τον Γάλλο και τον Γερμανό Υπ.Εξ, και ο υπουργός εξωτερικών της Πολωνίας. Αλλά γιατί να βρεθεί στο Κίεβο ο Πολωνός Υπ.Εξ; Τι δουλειά έχει η Πολωνία με την Ουκρανία; Η εξήγηση δίδεται πάλι με βάση την Ιστορία και δεν είναι άλλη από το ότι μεγάλο μέρος της Ουκρανίας αποτελούσε τμήμα ενός εκτεταμένου Πολωνικού βασιλείου (για την ακρίβεια επρόκειτο για ένα Πολωνολιθουανικό βασίλειο διότι συμμετείχαν και Λιθουανοί) κατά τον 17ο αιώνα. Μάλιστα, το 1611 οι Πολωνοί κατέλαβαν τη Μόσχα διαπράττοντας αγριότητες, γεγονός το οποίο δεν λησμόνησαν οι Ρώσοι οι οποίοι πρωτοστάτησαν στους διαδοχικούς διαμελισμούς (ο πρώτος διαμελισμός έλαβε χώρα το 1772 με τη Συνθήκη της Πετρούπολης, ο δεύτερος το 1793, ο τρίτος το 1795 και ο τέταρτος με τη Συνθήκη της Βιέννης το 1815) της Πολωνίας, μαζί με την Πρωσία και την Αυστρία, από τα τέλη του 18ου αιώνος έως το 1919 που ανεκηρύχθη το ανεξάρτητο πολωνικό κράτος με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών η οποία επισφράγισε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επιπρόσθετα, στο ουκρανικό έδαφος διαβιεί πολωνική μειονότητα ενώ οι Πολωνοί παίζουν και το χαρτί του καθολικισμού και της Ουνίας καθόσον μεγάλο μέρος των Ουκρανών στη δυτική Ουκρανία ανήκουν στο καθολικό δόγμα όπως και οι Πολωνοί.

Μετά την αναφορά μας στην Πολωνία και προτού αιτιολογήσουμε τη ρωσική στάση καλό θα ήταν να προβούμε σε μία σύντομη αναφορά σχετικά με το Οθωμανικό παρελθόν στην Ουκρανία και τη στάση της σημερινής Τουρκίας. Κατά τον 15^ο αιώνα, και συγκεκριμένα το 1441 ιδρύθηκε το Χανάτο της Κριμαίας από Μογγολικά Φύλα (που ονομάστηκαν Τάταροι της Κριμαίας). Περί το 1475 το Χανάτο περιήλθε στη σφαίρα επιρροής της ανερχόμενης τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Έτσι το νότιο τμήμα της χερσονήσου της Κριμαίας περιήλθε απευθείας στην κατοχή των Σουλτάνων ως Σαντζάκιο ενώ η υπόλοιπη περιοχή παρέμεινε στα χέρια των Τατάρων της Κριμαίας οι οποίοι ήταν σύμμαχοι των Οθωμανών. Όταν το 1774 υπεγράφη η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καΐναρτζή μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Τουρκίας υπήρχε ένας όρος ο οποίος ανέφερε ότι σε περίπτωση που ανεξαρτητοποιηθεί η Κριμαία τότε δεν μπορεί να συμπεριληφθεί σε καμμία χώρα. Τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται το σημερινό καθεστώς Ερντογάν, το οποίο επιχειρεί με αυτό τον τρόπο να εμπλακεί στην ουκρανική κρίση. Πέραν τούτου, όμως, θα πρέπει να επισημανθεί ότι τυχόν κλιμάκωση των συγκρούσεων στην Ουκρανία καθιστά, αυτομάτως, για άλλη μία φορά, την Τουρκία ως χώρα κλειδί, αναβαθμίζοντας έτσι τη γεωπολιτική της σημασία. Όσοι γνωρίζουν από διεθνείς σχέσεις και διπλωματία δεν είναι δύσκολο να υποθέσουν ότι οι Τούρκοι θα παζαρέψουν, και μάλιστα ακριβά, την όποια συνδρομή τους ζητώντας πολύτιμα ανταλλάγματα που ίσως να αφορούν και τη χώρα μας. Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που το πράττουν. Αυτό και μόνο είναι αρκετό ώστε να θέσει την ελληνική πλευρά σε εγρήγορση και επαγρύπνηση.

Και ερχόμαστε στον αντίπαλο της Δύσης παίκτη, τη Ρωσία. Οι Ρώσοι διεκδικούν την Ουκρανία, καθόσον η χώρα αυτή αποτελεί το λίκνο της ρωσικής εθνογενέσεως. Αναφέρομαι στη σύσταση του πρώτου ρωσικού κράτους, εκείνου του Κιέβου των πρώτων Ρως (οι οποίοι έχουν ως γενάρχη τους τον μυθικό Ρούρικ). Στη συνέχεια, οι σκανδιναυικής καταγωγής Ρως συγχωνεύτηκαν με τα πολυάριθμα σλαβικά φύλα της περιοχής δημιουργώντας τη σημερινή Ρωσία. Η ρωσική μειονότητα στην Ουκρανία είναι η πολυπληθέστερη στο ανατολικό τμήμα της χώρας ενώ στην Κριμαία αποτελούν την πλειοψηφία. Έτσι εξηγούνται οι δηλώσεις του προέδρου του Κοινοβουλίου της αυτόνομης δημοκρατίας της Κριμαίας Βλαντιμίρ Κωνσταντίνοφ περί αποσχίσεως της σε περίπτωση διάλυσης της Ουκρανίας. Να σημειώσουμε ακόμη ότι η Κριμαία αφαιρέθηκε το 1956 από τη σοβιετική δημοκρατία της Ρωσίας και δόθηκε στη σοβιετική δημοκρατία της Ουκρανίας. Να επισημάνουμε, τέλος, μία πραγματικότητα διόλου ευκαταφρόνητη, καταλυτική θα έλεγα, η οποία συνίσταται στο ότι στην Κριμαία, και συγκεκριμένα στον ναύσταθμο της Σεβαστουπόλεως, ναυλοχούν τα πλοία του Ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Κατά συνέπεια, ουδείς δύναται να αγνοήσει τη Ρωσία και τα συμφέροντά της στην περιοχή, πολλώι δε μάλλον όταν η Ουκρανία βρίσκεται στο μαλακό υπογάστριο της. Αρκεί να φανταστεί κάποιος μία Ουκρανία ενταγμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ. Είναι σαν να εντάσσονταν ο Καναδάς στην Ευρασιατική Ένωση. Εκτός των παραπάνω, όμως, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η Ρωσία δίχως τον έλεγχο της Ουκρανίας δεν θα μπορέσει ποτέ να επανέλθει ως πραγματικός παγκόσμιος παίκτης στον νέο κόσμο που διαμορφώνεται (αυτός είναι και ο μείζον λόγος που δικαιολογεί τη ρωσική ανάμειξη). Ο άλλοτε σύμβουλος του πρώην Αμερικανού προέδρου Τζίμυ Κάρτερ (1976-1980) Σμπίγκνιου Μπρεζίνσκι (Πολωνικής καταγωγής, έχει σημασία να το αναφέρουμε) το θέτει ξεκάθαρα:

«Υπάρχουν 2 είδη κρατών. Οι γεωστρατηγικοί παίκτες και οι γεωπολιτικοί άξονες. Η Ρωσία, οι Η.Π.Α, η Γαλλία, η Γερμανία ανήκουν στην 1η κατηγορία. Η Ουκρανία αποτελεί γεωπολιτικό άξονα της οποίας η ίδια η ύπαρξη ως ανεξάρτητης χώρας, συμβάλλει στον μετασχηματισμό της Ρωσίας. Χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία παύει να είναι ευρασιατική αυτοκρατορία. Αν η Μόσχα ανακτήσει τον έλεγχο του κράτους αυτού μαζί με τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους που διαθέτει, τον σημαντικό πληθυσμό και την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, η Ρωσία θα ανακτήσει αυτομάτως τις προϋποθέσεις για να γίνει ισχυρό αυτοκρατορικό κράτος, που θα ενώνει Ευρώπη και Ασία. Αν η Ουκρανία χάσει την ανεξαρτησία της, αυτό θα επηρεάσει και τα δεδομένα στην Κεντρική Ευρώπη. Η Πολωνία θα μετασχηματιστεί σε γεωπολιτικό άξονα.»

 (Σμπίγκνιου Μπρεζίνσκι: Η μεγάλη Σκακιέρα, 1997)

Κτησίβιος Αλεξανδρεύς